مشاغلی که در دهه آینده قربانی اتوماسیون خواهند شد؛ چگونه از این موج در امان بمانیم؟

ماشین ها از دوران انقلاب صنعتی شروع به اشغال جای انسان ها کرده اند اما هوش مصنوعی این تهدید را به سطح جدیدی رسانده و حتی افراد دارای مهارت های تخصصی هم در خطر بیکار شدن قرار گرفته اند. آیا شما هم جزو افرادی هستید که در دهه آینده کارتان را به خاطر ماشین‌ها از دست خواهید داد؟

رستاخیز ماشین ها

نخستین مشاغلی که در خط مقدم اتوماسیون قرار دارند وظایفی با فرایندهای تکراری نظیر تایپ، ترجمه، ورود داده ها به سیستم، چیدمان اجناس در قفسه ها و ویراستاری هستند.

بر اساس تحقیقات «موسسه بروکینگز» طی دهه آینده ۲۵ درصد مشاغل فعلی در آمریکا در معرض اتوماسیون قرار دارند. مطالعه ای که اداره ملی آمار بریتانیا در سال ۲۰۱۷ انجام داد حاکی از این است که مشاغل زیر بیش از همه در معرض اتوماسیون قرار دارند:

• پیشخدمت (۷۲ درصد)
• چیدمان اجناس در قفسه ها (۷۲ درصد)
• مشاغل فروش سطح پایین (۷۱ درصد)
• کار در کافه (۷۱ درصد)
• دستیار آشپز (۶۹ درصد)

شاید اشتغال ربات ها در این مشاغل تا چند دهه قبل تخیلی به نظر می رسید اما امروزه اصلا دور از انتظار نیست. برای مثال سیستم های بررسی وضعیت قفسه ها به جز ثابت بسیاری از انبارها و فروشگاه ها تبدیل شده اند؛ بنابراین زیرساخت لازم برای توسعه ماشین‌هایی که به صورت خودکار خالی شدن اجناس در قفسه ها را تشخیص داده و آنها را دوباره پر کنند، همین حالا هم وجود دارد.

هرچند پیاده سازی این فرایند به معنی بیکار شدن عده ای است اما به افزایش بازدهی، کاهش هزینه ها و بهبود ایمنی پرسنل کمک می کند. ربات ها به لطف هوش بالا و بینایی ماشینی به صورت خودکار زمان تخمینی خالی شدن قفسه ها را محاسبه کرده و آنها را با کمترین میزان خطا قبل از خالی شدن دوباره شارژ می کنند.

از طرف دیگر مشاغلی که انجام آنها مستلزم دریافت تاییدیه ها و مهارت تخصصی است، از این موج بیشتر در امانند. همچنین ماشین ها برای اشتغال در کارهایی که نیازمند داشتن مهارت های نرم نظیر مذاکره، برقراری ارتباط و تعامل با افراد است نیز شانس چندانی ندارد. برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دندانپزشک (۲۱ درصد)
• آموزگار مدارس متوسطه (۲۱ درصد)
• متخصص حرفه ای در زمینه آموزش (۲۱ درصد)
• مدرس آموزش عالی (۲۰ درصد)
• پزشک (۱۸ درصد)

اگر آنقدر خوش شانسید که در این زمینه ها فعالیت می کنید، حداقل برای مدتی خیالتان از ربات ها راحت خواهد بود اما این آسایش احتمالا دیری نخواهد پایید چون پیشرفت هوش مصنوعی به حدی رسیده که در تشخیص سرطان سینه متاستاتیک، ذات الریه، تومور‌های مغزی و پیش بینی گسترش هماتوم از پزشکان بهتر عمل می کند.

مشاغل خلاق چه وضعیتی دارند؟

پتانسیل های هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی بی پایان به نظر می رسد و همین مساله باعث شده ربات ها و بات ها به تسخیر مشاغل نیازمند خلاقیت و نوآوری نیز چشم طمع داشته باشند.

«سیاوش مهدوی» مدیر عامل یک استارتاپ تکنولوژیک در لندن به نام «AI Music» است که در تلاش برای ترکیب هوش ماشینی و موسیقی است. او می گوید همیشه می پنداشته که خلاقیت، آخرین سنگر بشریت است. به نظر این سنگر همین حالا هم فرو ریخته است.

محققان با استفاده از برنامه های AI موزیک هایی را تولید کرده اند که حتی حرفه ای های این حوزه هم قادر به تشخیص ماشینی بودن آنها نیستند، برای مثال می توان به آلبوم Genesis از Aiva اشاره کرد.

این مساله به موزیک محدود نمی شود. الگوریتمی به نام «پینت بات» با استفاده از تکنیک های یادگیری عمیق مولفه های نظیر رنگ، تراکم، جاگیری و ابعاد قلم موی نقاشان معروف را مورد مطالعه قرار داده و آن را تقلید می کند.

طراحان هم از چشم هوش مصنوعی پنهان نمانده اند. به هر حال طراحی با هدف خاصی صورت می گیرد و الگوریتم های یادگیری عمیق هم در تشخیص اینکه مولفه ها را چطور و با چه ترتیبی کنار هم بگذارند تا به هدف نزدیکتر باشد، دستی بر آتش دارند.

قبلا سایت هایی نظیر آسوشیتد پرس برای پوشش بازی های بیسبال از داده های MLBAM و هوش مصنوعی استفاده کرده بنابراین بعید نیست تا چند سال دیگر یک ربات رونمایی از گلکسی نوت و آیفون را پوشش دهد، هر چند این موج به تاخیر به زبان فارسی می رسد و نویسندگان داخلی حداقل تا چند سال دیگر نان و نوای خود را از دست نخواهند داد.

شاید AI تا پنج سال دیگر هم بیشتر در حد یک تفریح و سرگرمی باقی بماند اما طی یک تا دو دهه دیگر پیدا کردن شغل در زمینه نویسندگی و آهنگسازی به مراتب دشوارتر از امروز خواهد بود.

کسی از اتوماسیون مشاغل در امان می ماند؟

قبل از آنکه فکرش را بکنید مشاغل و حرفه های زیادی توسط هوش مصنوعی بلعیده خواهد شد. به لطف توسعه ماشین های خودران روزهای رانندگی انسان ها به شماره افتاده و پهپادها و تسلیحات رباتیک نظامی هم در حال بدرقه پرسنل نظامی به خارج از پادگان ها هستند.

بسیاری از کاربران هنوز صحنه عجیب رزرو رستوران توسط گوگل دوپلکس در I/O 2018 را به یاد دارند. هرچند این نمایش تا حدودی تبلیغاتی بود اما به زودی شاهد ارتباط دستیارهای هوشمند با هم و رزرو قرار ملاقات توسط آنها خواهیم بود که به معنی بیکار شدن بسیاری از منشی ها و دستیارها است.

در آینده نزدیک چاپگرهای سه بعدی هم به ایجاد موجی از تعدیل نیرو در مشاغل تولیدی منجر می شوند. با کاهش قیمت این ابزارها و هوشمندتر شدن دستیارهای دیجیتال دنیایی را تصور کنید که در آن ابعاد و ویژگی های ابزار را شفاهی به زبان می آورید و در مدتی کوتاه محصول مورد نظر چاپ خواهد شد.

ربات های خستگی ناپذیر و هوشمند هم جای کارگران ساختمانی را خواهند گرفت، این روند زمانی تشدید می شود که قطعات ساختمانی در کمپانی ها به صورت پیش ساخته آماده شده و به محل مورد نیاز منتقل می شود. البته این فرایند جدای از بیکار کردن کارگرها مزایای زیادی را به دنبال دارد.

 ویزیت توسط ربات

پزشکان و حتی محققان هم علی رغم مصونیت فعلی در نهایت چاره ای جز تسلیم در برابر اتوماسیون مشاغل ندارند. قدرت یادگیری ماشین به حدی است که الگوریتم های یادگیری عمیق ضایعات پوستی را با دقتی بیشتر از پزشکان تشخیص می دهند. در یک مطالعه AI توانسته ملانوما را با دقت ۹۵ درصد تشخیص دهد در حالی که این میزان برای متخصص های پوست از ۸۶.۶ درصد فراتر نمی رود.

ربات ها حتی در عمل جراحی هم نقش آفرینی کرده اند. سال گذشته بیش از ۵ هزار ربات از جمله سامانه جراحی داوینچی در بیش از یک میلیون جراحی مورد استفاده قرار گرفته اند. این ربات با برخورداری از ویژگی‌هایی نظیر دید سه بعدی میکروسکوپی و ابزارهایی با دامنه حرکتی بیشتر از دست انسان، بدون هیچ چشمداشتی حداکثر توان خود را برای بهبودی بیمار صرف می کنند.

همین حالا برای جمع آوری داده ها، نظارت بر علائم حیاتی و کمک به تشخیص بهتر بیماری ها، آسیب ها و موارد دیگر از ربات ها استفاده می شود.

محدودیت های اتوماسیون مشاغل

واضح است که کار پزشکان فراتر از تشخیص تومور و خارج کردن آن است. برتری انسان ها نسبت به هوش مصنوعی در همین زمینه یعنی تخصص خود را نشان می دهد. هوش مصنوعی در انواع مختلفی توسعه داده شده ولی همچنان بیشتر آنها عملکرد ضعیفی دارند و در دسته «هوش مصنوعی ضعیف» قرار می گیرند، یعنی از پس انجام کارهای تخصصی بر نمی آیند.

مثلا ربات داوینچی هنوز نمی تواند پس از عمل جراحی از اتاق عمل خارج شده و خبر خوب یا ناگوار به همراهان بیمار داده و یا پروستات را معاینه کند. این ربات حتی قادر به همراهی بیمار تا اتاق عمل و دادن روپوش جراحی به او نیست.

آیوا (Aiva) نمی تواند آهنگ بخواند، برقصد یا هنگام اجرای زنده برای حضار جوک تعریف کند. همچنین به دلیل ماهیت ماشینی، نمی تواند به طور ناگهانی در سبک دیگر آهنگسازی کند.

پیش بینی می شود تا آینده نزدیک ربات ها و هوش مصنوعی صرفاً در نقش یک همکار به پزشکان و آهنگسازان در انجام امور کمک کنند. به عبارت دیگر این ابزارها بیشتر توانایی انسان را افزایش می دهند تا اینکه خودشان انجام امور را در دست بگیرند. با این حال زمانی که یکی از این ابزارها به عنوان دستیار کار ده انسان را انجام می دهد یعنی ده نفر کار خود را از دست خواهند داد. البته همچنان یک نفر باید به عنوان ناظم و کنترل کننده، نحوه تعامل ربات با بیماران را رصد کرده و از اجرای صحیح امور اطمینان حاصل کند. با این تفاسیر نباید نقش انسان را به طور کامل نادیده بگیریم.

اگر آهنگسازی بخواهد تعداد زیادی قطعه موسیقی ارزان قیمت برای بازی های ویدیویی بسازد، یا موسیقی متن را با توجه به ریتم اتفاقات داخل بازی تولید کند، استفاده از هوش مصنوعی کمک زیادی به او خواهد کرد.

خبرهای خوب

تا اینجا در مورد نکات منفی همکاری انسان و هوش مصنوعی سخن راندیم. اما همکاری انسان با هوش مصنوعی منفعت هایی هم برای انسان دارد؛ برای مثال اتوماسیون مشاغل برای مصرف کنندگان مفید است چون قیمت کالاها پایین آمده و مشتری انتخاب های بیشتری خواهد داشت. مشکل کنترل کیفیت نیز به تاریخ می پیوندد. بیماران دیگر نیاز ندارند در صف های طولانی ویزیت پزشکان، زمان خود را تلف کرده و دیگر نیازی به انتظار کشیدن برای صرف غذا در رستوران نخواهد بود.

همکاری هوش مصنوعی با انسان برای صنعت نیز مفید خواهد بود. تخمین زده می شود اتوماسیون مشاغل هزاران میلیارد دلار در هزینه ها صرفه جویی ایجاد خواهد کرد. تحلیلگران پیش بینی می کنند در بازه زمانی ده ساله یعنی تا سال 2030 صنایع مختلف در جهان 15 تریلیون دلار از همکاری انسان با هوش مصنوعی سود ببرند؛ اما این سود به بهای بیکار شدن تعداد زیادی انسان به دست می آید.

تنها راه حلی که برای اتوماسیون مشاغل مطرح شده طرح «درآمد پایه همگانی» (Universal Basic Income) است. در این طرح همه اقشار حقوق می گیرند تا در صورت خودکارسازی مشاغل و از دست دادن کار، به دنبال علایق یا کارهای دیگر بروند. اگرچه این ایده کمی دور از دسترس به نظر می رسد ولی حامیان معروفی همچون برنی سندرز (Bernie Sanders) و جان مک دانل (John McDonnell) دارد. این طرح به صورت آزمایشی در فنلاند اجرا شد و حقوق 560 یورویی برای مردم این کشور در نظر گرفته شده بود.

البته این طرح شکست خورد و از آوریل 2018 به حالت تعلیق درآمد. واضح است که پرداخت این مبلغ هنگفت به تمام افراد کار ساده ای نیست و ظاهراً دولتمردان فنلاندی حساب و کتاب نکرده بودند. با این حال در آینده با کسب درآمد تریلیون دلاری از کامپیوترها و هوش مصنوعی، شاید چنین طرحی قابل اجرا باشد.

بسیاری از کارشناسان و آینده نگران هنوز خوشبین هستند که در آینده نزدیک، کار کردن برای انسان به امری انتخابی تبدیل خواهد شد. نهایتاً هوش مصنوعی در حوزه تحقیقات پزشکی، برنامه نویسی، علوم کامپیوتر، مهندسی، فیزیک نظری و دیگر حوزه ها رشته امور را به دست خواهد گرفت. این عصر طلایی به تکینگی فناوری (singularity) معروف است، یعنی زمانی که پیشرفت های علمی به تغییرات عظیم اجتماعی منجر می شوند (حالا یا به آرمانشهر می رسیم یا پایان جهان را رقم می زنیم).

مسئله این است که تا زمان رسیدن به عصر تکینگی چه رخ می دهد. قطعاً با کوچک تر شدن بازار کار، نارضایتی عمومی بیشتر شده و دولت ها هم راهکاری برای آن نخواهند داشت. افزایش فقر و حتی بحران های مدنی نتیجه ابتدایی این فرایند هستند. اتوماسیون شغل ها به خشم و سردرگمی می انجامد و احتمال سقوط دولت ها نیز وجود دارد. در این مورد هیچکس تردید ندارد.

طوفانی در پیش است که باید برای رویارویی با آن آماده شویم. توسعه مهارت ها به عنوان یک متخصص در حوزه آنلاین می تواند بهترین تصمیم ممکن باشد.

چه کنیم که از اتوماسیون شغل ها جان سالم به در ببریم؟

اگر در دوران اتوماسیون شغل ها به دنبال آینده مطمئن هستید، باید چند گام مهم را بردارید. اولین موضوع، پیشرفت و تنوع بخشیدن به مهارت هاست. یعنی باید مهارت های کنونی خود را با کسب تخصص های بیشتر، تقویت نمایید. صبر نکنید تا کارفرما دوره های آموزشی برگزار کند. خودتان در زمان فراغت به دنبال اخذ دارک مختلف باشید.

به خاطر داشته باشید که هوش مصنوعی به این راحتی ها نمی تواند جایگزین شغل هایی با مدارج تحصیلی بالا شوند، یعنی شغل هایی که به حل خلاقانه مسائل و تفکر خارج از چارچوب نیاز دارند.

تنوع بخشیدن به مهارت ها یکی از گام های عاقلانه محسوب می شود. هرچه انعطاف پذیر تر باشید، آینده مطمئنی خواهید داشت. کارمندی که بتواند کار چند ربات یا هوش مصنوعی تخصصی را انجام دهد، هنوز هم گزینه معقول تری برای کارفرما خواهد بود.

اگر در حوزه فناوری اطلاعات شاغل هستید، مهارت هایی مثل تعمیر و نگهداری سرور، طراحی وب، برنامه نویسی، تست نفوذ و موارد مشابه را فراموش نکنید. حتی اگر شغل اصلی خودتان را از دست دهید، این مهارت ها هنوز جایگاه های شغلی دیگری خواهند داشت. مهارت های ارتباطی و مردم داری هم برگ برنده شما هستند.

تغییرات آینده، فرصت های جدیدی هم به وجود می آورند. مثلاً کدنویسی عادی را هوش مصنوعی بر عهده می گیرد، اما برنامه نویسی پیشرفته در حوزه هوش مصنوعی توسط انسان انجام خواهد شد. برنامه نویسی در حوزه های مدیریت داده و اطلاعات هم جایگاه خودش را حفظ می کند. آنالیز داده برای توسعه الگوریتم های یادگیری عمیق از شغل های مهم آینده خواهد بود.

حوزه هایی مثل امنیت داده نیز با رشد روزافزون مواجه می شوند. از آنجا که هوش مصنوعی داده های شخصی بیشتری را در اختیار خواهد داشت، حفاظت از این داده ها نیز اهمیت بیشتری پیدا می کنند. همچنین خودتان را برای کار کردن از راه دور آماده کنید، چون شرکت ها به دنبال زبده ترین نیروها از سرتاسر جهان خواهند بود.

جمع بندی

این حقیقت تلخ را باید پذیرفت که بالاخره ربات ها جای ما را می گیرند. اتوماسیون شغل ها به مثابه یک موج سهمگین، متوقف نخواهد شد. تنها سؤال منطقی این است که چه زمانی این فرایند رخ می دهد. در حال حاضر اگر مهارت های تخصصی و چندبعدی دارید، احتمالاً خطری شما را تهدید نمی کند. اگر درگیر کارهای عادی، تکرارپذیر و خسته کننده هستید و خیلی به خلاقیت اعتقاد ندارید، بهتر است فکر چاره کنید.

حتی می توانید با استفاده از این وب سایت احتمال جایگزین شدن با ربات ها و هوش مصنوعی را ارزیابی کنید. در نهایت، باید با آینده و زندگی مسالمت آمیز با ماشین ها کنار بیایید.