جراحی های لیزیک و لازک چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

یکی از مواردی که برای همه جای سوال دارد، تفاوت میان عمل‌های چشمی لیزیک و لازک است. این دو عمل که در دسته جراحی‌های لیزری طبقه‌بندی می‌شوند، از لحاظ واژگان و لغوی تا حدودی به هم شباهت دارند اما متد به کار رفته در عمل‌های لیزیک و لازک تفاوت‌هایی دارد که در ادامه به این موضوع می‌پردازیم و مزایا و معایب هریک را بر میشماریم.

وقتی اسم «جراحی» را می‌شنویم، ناخودآگاه به یاد یک عمل جراحی پر از درد و خون‌ریزی میفتیم که جراح و کمک دستیارانش با تیغ‌های برنده به جانمان افتاده اند اما در عمل‌های لیزر، آن هم مربوط به چشم که ظریف‌ترین عضو بدن ما محسوب می‌شوند، خبری از این تصورهای اشتباه نیست. پیش از توضیح عمل‌های لیزیک و لازک، اجازه بدهید ابتدا به این موضوع اشاره کنیم که در درجه اول چرا عمل لیزر روی چشم انجام می‌پذیرد. در عمل‌های نام برده، قرنیه به عنوان خارجی‌ترین لایه کره چشم به واسطه تابش لیزر، تغییر شکل پیدا می‌کند.

ولی سوال اینجاست چرا قرنیه باید به کمک لیزر تغییر شکل پیدا کند؟ جراحان برای اصلاح و درمان اختلالات چشمی نظیر آستیگماتیسم، دوربینی و همچنین نزدیک‌بینی دست به دامان عمل‌های لیزیک و لازک شدند. تفاوت میان این دو متد و روش جراحی، در نحوه برش خوردن قرنیه و چگونگی تابش لیزر تعریف می‌شود. در این یادداشت سعی شده تا عمل جراحی لیزیک و لازک به زبانی بسیار ساده و به دور از اصطلاحات پزشکی توضیح داده شود.

عمل LASIK‌ به چه معناست؟

لِیزیک مخفف (Laser-Assisted In-Situ Keratomileusis) بوده و در ترجمه فارسی به معنای «برش قرنیه به کمک لیزر» تعریف می‌شود. روش لیزیک بیش از ۲۰ سال در دنیا انجام می‌شود و قدرت بینایی بیماران به واسطه لیزیک دوباره بهبود می‌یابد. شیوه جراحی لیزیک در این بازه به قدری باب شد که سازمان هوا و فضایی ناسا برای درمان فضانوردان خودش (که به خاطر حضور در محیط گرانش دچار ضعف در بینایی می شوند) معمولا از روش لیزیک استفاده می‌کند. روش لیزیک در ابتدا برای درمان بیماران مبتلا به درجه بالایی از نزدیک‌بینی استفاده می‌شد ولی امروزه جراحان برای اصلاح سایر عیوب انکساری نیز از این روش کمک می‌گیرند.

در روش لیزیک، اولین تابش لیزر باعث ایجاد یک ورقه بسیار نازک به اصطلاح فلپ محافظتی روی قرنیه چشم می‌شود. سپس جراح این فلپ را به آرامی کنار زده و لیزر دوم به چشم بیمار تابیده می‌شود تا میزان انحنای قرنیه اصلاح شود. هر دو چشم بیمار  در همان روز عمل با روش لیزیک قابل درمان است.

پروسه ریکاوری پس از عمل تقریبا سریع بوده و شما ۲۴ ساعت پس از عمل قادر هستید به کارهای روزمره نظیر رانندگی و کار خودتان مشغول شوید. این پروسه در اغلب بیماران، فارغ از جنسیتشان سریع انجام می‌پذیرد. در درصد کمی از بیماران ممکن است احیای سلامتی کامل بیماران تا چند هفته به طول بینجامد.

مزیت‌های روش لیزیک

* پروسه عمل به سرعت انجام می‌شود.

* ریکاوری سریع پس از عمل (۲۴ ساعت تا ۱ هفته)

* مناسب برای عموم بیماران

معایب روش لیزیک

* خشکی چشم (خارش چشم به همراه قرمزی؛ بیمار از وجود یک جسم خارجی در چشم شکایت می‌کند)

* سرگیجه

* التهاب و عفونت‌های چشمی

* دیدن هاله یا سایه در کنار تصویر (این عارضه طبیعی است و در بلندمدت خود به خود حل می‌شود)

* بیماران زیر ۱۸ سال قادر نیستند از این روش استفاده کنند.

 

عمل لازک به چه معناست؟

لازک مخفف (Laser Assisted Sub-Epithelial Keratectomy) بوده و در لغت به معنای «برش قرنیه زیر اپیتلیومی به کمک لیزر» ترجمه می‌شود. هر اندامی در بدن یک موجود زنده متشکل از بافت‌های مختلفی است. بافت اپیتلیوم، سطح یک عضو را می‌پوشاند یا در عضوهای حفره‌دار، درونی‌ترین بخش را در بر می‌گیرد. از آنجایی که چشم، عضوی کروی شکل است، خارجی‌ترین لایه بافتی آن را اپیتلیوم می‌نامند.

متد لازک بیشتر به درد کسانی می‌خورد که قرنیه‌ چشم‌شان نازک بوده یا از شرایط و محدودیات‌های پزشکی نظیر بیماری دیابت یا  فشار خون بسیار بالا رنج می‌برند. در این حالت جراح به صلاح دید خودش، عمل لازک را توصیه می‌کند. در روش لازک برخلاف متد لیزیک، فقط یک بار لیزر مورد نظر تابیده تا انحراف موجود در قرنیه اصلاح شود.

در روش لازک، یک صفحه بسیار نازک آغشته به یک محلول الکلی، روی چشم بیمار قرار می‌گیرد تا لایه اپیتلیومی یا همان پوششی از بستر خود شل شود. معمولا سلول‌های اپیتلیومی به این صفحه می‌چسبند و جراح می‌تواند به آرامی این صفحه را به گوشه‌ چشم هدایت کرده تا به قرنیه چشم دست پیدا می‌کند. سپس به کمک لیزر، پروسه درمانی ادامه پیدا می‌کند. اگر این لایه اپیتلیوم کاملا برداشته شده و اتصالی به بافت چشم نداشته باشد، به این تکنیک، روش PRK گفته می‌شود.

جالب است بدانید جراح‌ها در ابتدا تصور می‌کردند میزان دردی که بیمار در روش لازک تجربه می‌کند به مراتب کمتر از متد PRK است. ولی در واقعیت ظاهرا برعکس این تصور رخ می‌دهد؛ هر چند اثبات این ادعا از لحاظ آماری معنادار نیست. به همین خاطر متصل نگه داشتن اپیتلیوم به بافت زیرین چشم، اهمیت چندانی بابت التیام درد ندارد و صرفا به بهبود زودتر جراحت چشم کمک می‌کند.

پس از اینکه لیزر به قرنیه تابیده شد، یک لنز محافظتی به خصوصی روی چشم گذاشته می‌شود تا روند التیام و بهبودی، تسریع یابد. این لنزها پس از سه الی پنج روز، به راحتی درآورده می‌شوند. درست همانند متد قبلی، در روش لازک هم می‌توان هر دو چشم را در یک روز عمل کرد.

معمولا در این روش بیمار درد کمتری را تجربه می‌کند چون لایه‌برداری بافت قرنیه با ضخامت کمتری نسبت به لیزیک انجام می‌پذیرد. با این حال پروسه التیام و ریکاوری پس از عمل در متد لازک، طولانی‌تر از روش لیزیک بوده و ممکن است بیمار تا چند هفته درگیر احیای کامل سلامتی‌اش باشد.

فواید روش لازک

* برای افرادی که محدودیت‌های پزشکی دارند یا قرنیه چشمشان نازک‌تر از حد معمول است، متد لازک ایده‌آل‌تر است.

* روشی مناسب برای بیمارانی که از نزدیک‌بینی (میوپی) در درجه‌های بالا رنج می‌برند.

* عارضه و آثار جانبی کمتری به دنبال دارد. بیماران در روش لازک کمتر عارضه خشکی چشم را تجربه کردند.

معایب روش لازک

* بهبود چشم در این روش روندی به مراتب طولانی‌تر نسبت به لیزیک دارد.

همانطور که احتمالا پی بردید، تفاوت روش لیزیک و لازک در نحوه باز کردن قرنیه است تا چطور لیزر به چشم تابیده شود. جدا از پیش‌زمینه سلامتیِ بیمار، میزان ضخامت قرنیه در انتخاب عمل جراحی تاثیر به سزایی دارد. به همین خاطر نمی‌توان به فامیل خودتان توصیه کنید چون فرزندتان عمل لیزیک را انجام داده، آنها هم به جراح مورد نظر تحمیل کنند حتما همین روش را برای فرد دیگری نیز انجام دهد. معمولا جراحان در انجام پروسه جراحی، حال هر چقدر هم که می‌خواهد ظریف و بدون خون‌ریزی باشد احتیاط لازم را به کار می‌گیرند تا سلامتی بیمار به خطر جدی نیفتد.

پس از عمل چه مراقبت‌هایی باید انجام داد؟

* توصیه می‌شود حمام و شستن صورت را به روز بعد از عمل موکول کنید.

* در استفاده مواد شیمیایی نظیر صابون یا شامپو احتیاط کنید تا مبادا با ورود مواد خارجی به چشم، باعث تحریک پایانه‌های عصبی چشم شود.

* شما پس از عمل لیزیک قادر هستید تمام کارهای روزمره خودتان نظیر رانندگی را به راحتی انجام بدهید. با این حال بهتر است پس از تایید سلامت‌تان توسط پزشک معالج، به رانندگی بپردازید.

* برای حداقل سه هفته سعی کنید به استخر، سونا یا دریا برای شنا نروید. آب موجود در این اماکن می‌تواند موجب بروز عفونت‌های چشمی شود.

* مهم نیست عمل لیزیک یا لازک را در تابستان انجام داده‌اید یا زمستان. توصیه می‌شود از عینک‌های آفتابی طبی حداقل برای شش ماه تا یک سال استفاده کنید تا نور مستقیم خورشید به چشمان شما صدمه‌ای وارد نکند.

* اگر پس از چند ماه از عمل جراحی احساس می‌کنید عارضه‌هایی که در این یادداشت اشاره شده را تجربه می‌کنید، بدون هیچ معطلی به پزشک معالج خود مراجعه کنید.