بشریت و تغییرات اقلیمی در وضعیت قرمز: زمین نیازمند اقدام فوری است

نزدیک به دو قرن است که انسان‌ها سیاره زمین را به جایی گرمتر تبدیل کرده‌اند و شواهد آن غیرقابل انکار است. تاکنون نیز تمام نقاط زمین دچار این بحران اقلیمی شده است. اخیرا «ارگان بین‌دولتی تغییرات اقلیمی» گزارشی را منتشر کرده که دلایل علمی بحران اقلیمی و تغییرات بی‌سابقه در سیستم اقلیمی زمین را تحت تاثیر فعالیت‌های بشر می‌داند. این گزارش با همکاری بین‌المللی گروه بزرگی از متخصصان و پژوهشگران این زمینه تهیه شده است.

این گزارش به گفته رئیس اتحادیه اروپا، بیانگر «وضعیت قرمز برای بشریت» است. در این گزارش تخمین زده می‌شود که تا یک دهه آینده میانگین دمای کره زمین ۱.۵ درجه سلسیوس افزایش پیدا خواهد کرد. این ارگان بین‌دولتی یا به اختصار IPCC از دهه ۹۰ میلادی اخطار می‌دهد که برای جلوگیری از این اتفاق باید اقدامی سریع برای کاهش گازهای گلخانه‌ای انجام شود.

گزارشی از ۱۴ هزار منبع

۲۳۰ متخصص در «گروه یک» IPCC این گزارش را تهیه و بررسی کرده‌اند. محتوای این گزارش، بررسی دقیق آخرین مدل‌های اقلیمی، رصدها و شواهد علمی است که دامنه‌ای از اتفاقات آینده اقلیمی را نشان می‌دهد. این اتفاقات می‌توانند بر اساس اقدامات ما برای کاهش گازهای گلخانه‌ای به وجود نیایند.

این گزارش شواهد بیشتری را نشان می‌دهد که باید نگران تغییرات اقلیمی باشیم. همچنین تغییراتی را پیش‌بینی می‌کند که در آینده اتفاق خواهد افتاد. در این گزارش از ۱۴ هزار منبع استفاده شده تا به صورت علمی اثرات تغییرات علمی را روی افزایش سطح دریاها، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی و لایه‌های یخی، کاهش اکسیژن و افزایش اسیدی شدن آب اقیانوس‌ها و پدیده‌های شدیدتر آب و هوایی را نشان دهد.

در قرارداد پاریس ۲۰۱۵ اشاره شده که احتمالا دمای کره زمین تا بیشتر از ۱.۵ درجه سلسیوس افزایش پیدا خواهد کرد. در این حین، زمان در حال از دست رفتن است. این گزارش در کنار حقایق ناامیدکننده‌ای که ارائه می‌دهد، دریچه امیدی هم نشان می‌دهد. IPCC راه‌حل‌هایی را برای سیاستمداران و سیاست‌گذاران ارائه کرده تا بتوانند با کاهش گازهای گلخانه‌ای از اتفاقات آینده جلوگیری کنند. تصویری که از تغییرات اقلیمی وجود دارد به خودی خود نگران‌کننده است، اما در عین حال می‌توانیم با اقداماتی که انجام می‌دهیم این نگرانی‌ها را کاهش دهیم.

ارگان بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سیاست‌ها را مشخص نمی‌کند و تنها وظیفه دارد تا دولت‌ها را برای تصمیم‌گیری آگاه کند. این گزارش با همکاری جامعه علمی و سیاسی تهیه شده و به همین دلیل، کار بسیار سختی است تا دولت‌ها چنین اطلاعاتی را در تصمیمات خود اعمال نکنند و آن‌ها را نادیده بگیرند.

این ارگان بین‌دولتی از ابتدای ارائه گزارش‌های خود تاکنون سه گزارش ویژه تهیه و زوایای مختلف این بحران اقلیمی را بررسی کرده است. اولین گزارش ویژه در سال ۲۰۱۸ میلادی منتشر شد که چگونه بتوانیم از افزایش ۱.۵ درجه‌ای دمای کره زمین جلوگیری کنیم. دو گزارش ویژه بعدی در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شد که تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی روی خشکی‌ها، دریاها و یخ‌های زمین را بررسی کرد.

ممکن است فکر کنید که تمامی این حرف‌ها را از دانشمندان و سایر متخصصان شنیده‌اید، اما این گزارش جدید بروزرسانی مهمی از پیام دیرینه آن‌هاست. پیام آن‌ها همچنان تغییر نکرده، اما حالا اطلاعات، مدل‌سازی‌ها و جزئیات بیشتری در اختیار داریم.

ارگان بین‌دولتی تغییرات اقلیمی توسط برنامه محیط‌زیستی اتحادیه اروپا و سازمان جهانی هواشناسی پایه‌گذاری شد. این ارگان در سال ۱۹۸۸ میلادی با هدف تحقیق درباره عوامل و تاثیرات تغییرات اقلیمی تاسیس شد. این ارگان شامل هزاران متخصص برجسته است که زوایای علمی، اجتماعی و اقتصادی تغییرات اقلیمی را در مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، بررسی می‌کند. مهم‌ترین گزارش ارزیابی این ارگان در سال ۲۰۱۴ منتشر شد.

از آن سال تاکنون، IPCC داده‌های این هشت سال را بررسی کرده تا بتواند با اطمینان بیشتری نشان دهد که فعالیت‌های انسانی باعث افزایش دمای سطح زمین شده‌اند. در این هشت سال، دمای نقاط مختلف زمین تغییرات بیشتری داشته است.

گرمای بیش از حد زمین

بحران تغییرات اقلیمی باعث شده تغییراتی را در تمامی زوایای زندگی انسان اعمال کنیم. برای مثال با وجود همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ اختتامیه بازی‌های المپیک توکیو بدون هیچ اختلالی برگزار شد. اما در کنار این بیماری، معضل کشنده‌تری این رویداد را تهدید می‌کرد و آن گرمای بیش از حد بود. ورزشکاران از گرمای سوزان و رطوبت هوا رنج می‌بردند و برخی از آن‌ها از حال می‌رفتند یا از بازی کنار می‌کشیدند. مسئولان برگزاری این بازی‌ها، مکان ماراتن را از توکیو به ساپورو منتقل کردند تا از گرمای شدید این شهر دور شوند.

این گزارش برخی از تغییرات منطقه‌ای را که تاکنون اتفاق افتاده‌اند نشان می‌دهد. همچنین برخی از موج‌های گرما، خشکسالی‌ها و سیل‌ها را با داده‌های جدید بررسی می‌کند تا رابطه آن‌ها را با فعالیت‌های انسانی و افزایش دما نشان دهد.

افزایش دما تنها یکی از اثرات جانبی ناهنجاری در سیستم اقلیمی زمین است. در سال‌های اخیر، آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه‌ای در سواحل شرقی استرالیا و غرب آمریکا اتفاق افتاده است. همچنین طوفان‌ها و گردباد‌های بیشتری همراه با بارش‌های شدیدتر می‌بینیم و شاهد عقب‌نشینی یخ و برف‌ها و یخچال‌ها هستیم.

این داده‌ها نشان می‌دهند که با افزایش دما این اتفاقات شدیدتر و در تعداد دفعات بیشتری رخ می‌دهند. برای مثال، در بین سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ میلادی، امواج شدید گرمایی هر ۱۰ سال یکبار رخ می‌دادند. اما حالا در هر دهه حدود ۲.۸ بار از این امواج شدید را تجربه می‌کنیم. اگر شاهد کاهش گازهای گلخانه‌ای نباشیم، چنین امواجی را تا بیشتر تجربه می‌کنیم و ممکن است حتی هر سال شاهد چنین چیزی باشیم.

تقریبا رابطه مستقیمی بین گازهای گلخانه‌ای تولید شده و گرمایش جهانی وجود دارد. چنین چیزی به دانشمندان اجازه می‌دهد تا سناریو‌های مختلفی را درباره گرمایش جهانی متناسب با فعالیت‌های انسانی ارائه دهند. این گزارش پنج سناریو یا «آینده اقلیمی» را نشان می‌دهد.

از دوره زمانی ۱۸۵۰-۱۹۰۰ میلادی تاکنون، فعالیت‌های انسانی به خصوص انتشار گاز کربن دی‌اکسید باعث افزایش ۱.۱ درجه سلسیوسی دمای زمین شده است. محققان معتقدند که دمای سطح زمین در ۲۰۰۰ سال گذشته، از سال ۱۹۷۰ تاکنون با سرعت بیشتری افزایش پیدا کرده است.

در سناریو‌هایی که انتشار گازهای گلخانه‌ای در کمترین حالت خود قرار دارند، تا ۱ درجه سلسیوس دمای کره زمین افزایش پیدا خواهد کرد. حتی در این حالت نیز دمای رمین تا صد سال آینده افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین این افزایش دما تاکنون باعث ایجاد تغییرات «غیرقابل بازگشت» در دمای اقیانوس‌ها و افزایش اسیدی شدن این آب‌ها و کاهش سطح یخ در جهان شده است. در این سناریو فقط می‌توانیم از ایجاد آسیب‌های آینده جلوگیری کنیم و اقدامی فوری برای کاهش انتشار گاز کربن دی‌اکسید داشته باشیم.

در باقی سناریو‌ها که اقدام سریعی برای کاهش مقدار گازهای گلخانه‌ای انجام نمی‌شود، آسیب‌های شدیدتری به وجود می‌آیند. در حالی که ممکن است افزایش ۲ تا ۴ درجه‌ای در دمای سطح کره زمین تغییر قابل توجهی به شمار نرود، اما دامنه آسیب‌های آن بسیار وسیع‌تر است. در سناریوهایی که بیشترین مقدار انتشار گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته شده‌اند، تا ۳۰ سال آینده انتشار کربن دی‌اکسید دو برابر خواهد شد، یخ‌های زمین به کلی از بین خواهند رفت، سطح دریاها تا یک متر و یا حتی بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد و ابزار کاهش کربن دی‌اکسید کارایی کمتری خواهند داشت.

این گزارش نشان می‌دهد که همه‌گیری بیماری کویید-۱۹ در جهان نتوانست مقدار کربن دی‌اکید در اتمسفر را کاهش دهد. با این حال، توانست تغییرات قابل توجهی را در میزان آلودگی هوا ایجاد کند. متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که تا شش یا هفت سال دیگر مشکلات جدی‌تری خواهیم داشت.