مصائب کلاس آنلاین؛ گزارش میدانی دیجیاتو از دانشجویان و دانش‌آموزان در ایام کرونا
می‌گویند اپلیکیشن شاد محل آموزش آنلاین است اما واقعیت اینجاست که در خیلی از مدارس این اتفاق نیفتاده و دانشجویان نیز هر کدام با یک سامانه سر و کله می‌زنند. آنها بیشتر از یک سال ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
می‌گویند اپلیکیشن شاد محل آموزش آنلاین است اما واقعیت اینجاست که در خیلی از مدارس این اتفاق نیفتاده و دانشجویان نیز هر کدام با یک سامانه سر و کله می‌زنند. آنها بیشتر از یک سال است که درگیر مساله‌ای به نام آموزش آنلاین شدند و مشکلات زیادی پیرامون آن دارند؛ به جز اینکه مانند همه کشورهای دنیا، در برخی مناطق دورافتاده دسترسی به اینترنت سخت است و تهیه سخت افزار برای قشری از جامعه سخت‌تر، اما آنهایی که این سدهای اولیه را هم توانستند رد کنند کماکان با مشکلات زیادی پیرامون «کلاس آنلاین» دست و پنجه نرم می‌کنند.
با اینکه ربع ساعت به یک بعد از ظهر مانده و در این وقت از روز است که تصمیم می‌گیرم که با دانشجویان و دانش‌آموزان درباره شرایط حال حاضر و وضعیت کلاس‌های آنلاین‌شان صحبت کنم اما طی تماس‌های تلفنی‌ام، همگی آنها خواب هستند. انگار نه انگار که سه‌شنبه روزی است و قاعدتا الان دانش آموزان باید در شرف تعطیلی مدارس خود باشند و دانشجویان نیز در تکاپوی کلاس‌ها. به زحمت و پس از یکی دو ساعتی که می‌گذرد می‌توانم با قشر در حال تحصیل صحبت کنم و از شرایط درسی‌شان در روزهایی که کشور به کرونا مبتلا شده با خبر شوم.
با شیوع کرونا در کشور، اولین مراکزی که تعطیل شدند مراکز آموزشی بودند، دانشگاه‌ها حتی زودتر از مدارس اعلام تعطیلی کردند و تعطیلی این مراکز فعلا تا اطلاع ثانوی ادامه دارد. تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در چند هفته باقی مانده به ایام عید نوروز صورت گرفت و فقدان نبود کلاس تحصیلی برای آنها چندان حس نشد. در واقع باید گفت که نزدیکی به ایام تعطیلات بیش از دو هفته‌ای نوروز کاری کرد که جمعیت چند ده میلیونی دانشجو و دانش‌آموز کشور به پیشواز تعطیلات بروند و دغدغه درسی آنها نیز به چشم نیامد.
ناگفته نماند پیش از ایام عید ۹۹، وزارت آموزش و پرورش پروژه‌های خاک خورده‌ای نظیر «شاد» را از زیر پرونده‌های قدیم پروژه‌های نیمه‌تمام خود بیرون کشید و اعلام کرد به زودی و با کمک اپراتورها این شبکه دانش آموزی راه‌اندازی خواهد شد. «شاد» در نهیت عرضه شد و کاربران میلیونی دارد اما به نظر نمی‌رسد که تمامی این میلیون‌ها کاربر از شاد همیشه استفاده کنند و بسیاری از آموزشگاه‌ها بسترهای دیگری را برای کلاس آنلاین خود انتخاب کرده‌اند.
دانشگاه‌ها اما روش‌های بهتری را اتخاذ کردند و با توجه به زیرساخت‌هایی که داشتند توانستند عملکرد نسبتا بهتری از خود نشان دهند. البته متاسفانه هر دانشگاه مانند یک حکومت خود مختار عمل کرده (درست مانند مدارس که هر یک ساز خود را زده‌اند) و راه و روش‌های متفاوتی برای آموزش آنلاین دانشجویان اتخاذ شده است. وضعیت برای دانشگاه‌های دولتی و برتر باثبات‌تر است ولی برای دانشگاه‌های دیگر چندان مطلوب به نظر نمی‌رسد.
شایان دانشجوی رشته هنر یکی از دانشگاه‌های بزرگ غیردولتی کشور است. او باور دارد که رشته تحصیلی او و بسیاری از رشته‌های دیگر که کار علمی در آنها پررنگ است نمی‌توانند به صورت آنلاین برگزار شوند ولی دانشگاه‌ها اصرار به برگزاری کلاس‌ها به صورت آنلاین دارند. او ضمن اشاره به نامه‌ای که انجمن دانشجویان تئاتر منتشر ساخته و در آن ذکر شده که کلاس‌های عملی هنرهای نمایشی عملا معنایی ندارد و دانشگاه‌ها بهتر است شهریه‌ها را پس بدهند، می‌گوید که سخنگوی دانشگاه آزاد رسما اعلام کرده که به خاطر پرداخت حقوق پرسنل و عدم کمک دولت، نمی‌توانیم به بازپس‌دهی شهریه‌ها فکر کنیم.
از شایان می‌خواهم که به سوژه اصلی این روزها بیشتر بپردازد و بیشتر درباره کلاس‌های آنلاینی که دانشگاه‌ها برای آنها تدارک دیده بگوید. او می‌گوید که سایتی توسط دانشگاه آنها راه‌اندازی شده و پیامکی در رابطه با ایجاد آن به «برخی» دانشجویان ارسال شد: «در روزهای اول ترم کمتر کسی از وجود این سایت باخبر بود و سایت هم خلوت‌تر بود اما حالا تقریبا همه از عملکرد آن آگاهی دارند ولی مشکل اینجاست که حتی اساتید هم با برگزاری کلاس‌ها به این روش مشکل دارند.» شایان می‌گوید که سایت مذکور از یک افزونه فلش پلیر قدیمی استفاده می‌کند که هم ناایمن است و هم پر از باگ و مشکل:
«کیفیت و سرعت اینترنت در این روزها هم مانع از برگزاری درست کلاس‌ها می‌شود. در کلاس‌های ما اساتید به صورت ویدیویی حضور دارند و دانشجویان نیز می‌توانند به صورت صوتی در مباحث کلاسی شرکت نمایند. بیشتر اساتید ساز و کار با سایت را بلد هستند ولی به خاطر مشکلات فراوانی که سایت به بار می‌آورد، برخی از آنها قید تدریس در این فضا را زده‌اند و با آنها یک گروه واتساپی یا تلگرامی تشکیل داده‌ایم.»
از شایان می‌پرسم که هیچ گروه یا کانالی در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان بومی برای این موضوع درست کرده‌اند یا خیر که قاطعانه جواب نه را می‌دهد. به نظر می‌رسد پیام‌رسان‌های بومی در میان دانشگاهیان هنوز طرفدار آنچنانی پیدا نکرده‌اند.
شایان می‌گوید دوستانش که در رشته نرم افزار درس می‌خوانند در بین خودشان دانشجویانی پیدا شده که به راحتی سایت آموزش دانشکده را هک کرده تا بقیه به استراحت بپردازند!
عدم تمایل ساخت گروه و یا کانال آموزشی در شبکه‌های پیام‌رسان بومی در بین دانش‌آموزان هم دیده می‌شود. «ایمان» که سال‌های آخر دبیرستان را می‌گذراند به من می‌گوید که مدرسه آنها در ابتدای امر یک گروه آموزشی در پیام‌رسان «سروش» راه‌اندازی کرده بود ولی والدین و دانش‌آموزان از این مساله ناراضی بودند و در نتیجه مدرسه یک کانال تلگرامی برای دانش‌آموزان ایجاد کرد. ایمان می‌گوید که روش تدریس آنها با دانشگاهیان کاملا متفاوت است: «در کانال تلگرامی ما معلم‌ها می‌آیند و یک سری فایل و صوت و تصویر مربوط به بخشی از دروس را می‌گذارند و می‌روند. ما هم هر زمان که خواستیم این فایل‌ها را دانلود می‌کنیم. نه مشارکت کلاسی در کار است و نه چیز دیگری.»
ایمان همچنین تاکید دارد که آنها هیچ برنامه آموزشی ندارند و معلم‌ها هر یک به تشخیص خود، فایل‌ها را می‌فرستند و بی‌نظمی عجیبی در کانال حکمفرما شده و به نظر می‌آید آشوب داخل کانال به خاطر عدم مدیریت درست این صفحه است. او می‌گوید برخی از دروس نیز اصلا توسط معلم‌هایشان تدریس نمی‌شود (مانند ریاضی و عربی) و نهایتا معلم آن درس، ویدیو پخش شده از شبکه‌های صدا و سیما را درون کانال آپلود می‌کند و بس. نحوه امتحان گرفتن برای آنها نیز اینگونه است که سوالها در کانال آپلود می‌شود و جواب‌ها باید طی مدت زمان مشخص به گروه فرستاده شود: «که طبیعتا بعید می‌دانم کسی خودش به تنهایی مسائل را حل کند.»
مدرسه «بهار» که جزو مدارس نمونه منطقه‌شان به حساب می‌آید اما اوضاع بهتری نسبت به مدرسه «ایمان» دارد، البته فقط کمی بهتر. آنها یک کانال در پیام‌رسان ایتا و یک کانال در تلگرام دارند و با اینکه از پیش اعلام کرده بودند به زودی در «روبیکا» فعالیت رسمی خود را آغاز می‌کنند ولی با تاخیر عرضه پلتفرم «شاد»، مدرسه به پیام‌رسان‌های عمومی روی آورده است. بهار می‌گوید که آنها برنامه درسی دارند و دروس با هشتگ‌هایی متناسب و به صورت تفکیک شده در کانال قرار می‌گیرند: «دروس به صورت جزوات اختصاصی PDF همراه با شرح صوتی هستند. ولی با این حال عدم دسترسی به معلم به شدت حس می‌شود، هرچند برخی دوستانم که در مدارس غیر انتفاعی هستند، به راحتی با معلمین خود در ارتباط هستند ولی ما صرفا میتوانیم یکطرفه درس‌ها را داشته باشیم.»
\
مادر بهار می‌گوید فراری بودن بچه‌ها از درس و مشق در این روزها بیشتر شده و اگر پیگیری‌های والدین نباشد، بچه‌ها هم برگزاری کلاس‌های آنلاین را پشت گوش می‌اندازند: «این ماهیت و ذات جمع کثیری از بچه‌ها است و نمی‌توان آن را کتمان کرد.» او می‌گوید که وضعیت مدارس غیرانتفاعی بهتر است و حتی شنیده که برخی مدارس کلاس‌های ۵ ۶ نفره با رعایت موازین کامل بهداشتی برگزار می‌کنند، هرچند این کار را تایید نمی‌کند و باور دارد که باید از زیرساخت‌های فنی برای تدریس هرچه بهتر استفاده کرد.
تصمیم می‌گیرم به جای ادامه دادن اوضاع مدارس که بسیار نابسامان است، به سراغ هم‌سن و سالان شایان بروم که در وهله اول با او صحبت کردم. «الهه» رشته معماری می‌خواند و می‌گوید وضعیت کلی کلاس‌های آنلاین آنها مساعد نیست و قطعی و وصلی در طول برگزاری کلاس یک مساله کاملا عادی به شمار می‌رود. او می‌گوید کلاس‌های آنلاین آنها فقط به صورت صوتی برگزار می‌شود و آنها تصویری از استاد ندارند: «استاد صحبت می‌کند و فایل‌های خود را نیز در محیط کلاس آپلود می‌کند. سایت در روزهای اول بسیار خلوت بود و بعد از تمام شدن تعطیلات رسمی، ناگهان بسیار شلوغ شده است.»
الهه می‌گوید که شلوغی سایت موجب افت کیفیت کلاس‌ها شده است. او هم مانند شایان کلاس‌های عملی (یا به اصطلاح ۵ واحدی) زیادی در این ترم دارد و می‌گوید اساتید با آنها در این شرایط راه آمده‌اند و کمتر سختگیری می‌کنند: «اما در کل باور دارم که برگزاری برخی از این کلاس‌ها به روش آنلاین کار نادرستی است اما دانشگاه هم زیر بار لغو شدن این کلاس‌ها نمی‌رود.» الهه می‌گوید آنها یا باید در زمان مقرر (طبق برنامه زمان‌بندی اول سال) در کلاس‌هایشان حضور پیدا کنند و یا از ساعت ۸ شب تا ۸ صبح فردا وقت دارند که ویدیو کلاس‌ها را مشاهده و یا دانلود نمایند:
«دانلود کردن البته با اوضاع اینترنت کنونی و شلوغی سرورهای سایت تبدیل به رویا شده، اساسا همین که بتوانیم وارد سایت شویم و در آن باقی بمانیم، انگار از یک خان رستم عبور کرده‌ایم.»
الهه می‌گوید تقریبا اکثر اساتید کانال و گروه تلگرامی یا واتساپی مجزایی ساخته‌اند و صوت و تصویر و فایل‌های تدریس شده خود را در آنجا هم برای دیگر دانشجویان به اشتراک می‌گذارند. او همچنین به این نکته که در روزهای ابتدایی نمی‌توانستند با موبایل وارد سایت بشوند اشاره می‌کند و می‌گوید این موضوع بالاخره بعد از چند روز حل شده است.
پدر الهه هم او را به عنوان یک دانشجو در خانه دارد و هم یک فرزند دانشجو و مدرسه‌ای دیگر. او با اعتراض صحبت از مساله جدیدی می‌کند: خانواری که یک دستگاه کامپیوتر در خانه‌شان است و وضعیت اینترنت موبایل‌شان هم اسفناک است، چطور می‌تواند به تمام برنامه‌های آموزشی آنلاین فرزندان دست پیدا کند؟ این مرد شاغل در یکی از ادارات دولتی در این مورد بیشتر برایم توضیح می‌دهد: «در روزهای اول دو دختر دانشجوی من باید وارد سایت می‌شدند تا از کلاس‌ها بهره‌مند شوند و امکان ورود از طریق موبایل به خاطر مسائل فنی سایت به راحتی امکان پذیر نبود. در نهایت یکی باید قید کلاس آنلاین را می‌زد و شب به مرور درس‌ها می‌‌پرداخت. فرزند دبستانی من نیز موبایلی در اختیار نداشته و ندارد و من باید در کنار کار و شغل خود، حواسم باشد که چطور فایل‌های درسی را به او برسانم تا بخواند. گاهی باید موبایلم را منزل بگذارم و گاه برای یکی از خواهران او بفرستم چرا که خودم نمی‌توانم بعد از پایان رساندن تعطیلات در منزل بمانم.»
مشکلاتی که گریبانگیر خانواده‌ها، دانشجویان و دانش‌آموزان پیرامون مساله تدریس آنلاین شده، مشکلات ریز و درشتی است که زیر سایه عظیم کرونا قرار گرفته و به چشم نمی‌آید. این مشکلات البته نه فقط در کشور ما بلکه در بسیاری از کشورهای درگیر رخ داده ولی نوع و اندازه آن متفاوت است، به طوری که بخش اعظم مشکلات این روش‌های آنلاین در ایران به افت کیفیت سرعت اینترنت و یا نبود زیرساخت توسط خود مرکز آموزشی برمی‌گردد که جزو پایه‌ای‌ترین مشکلات به شمار می‌آیند.
استارتاپ‌های آموزشی بسیاری در این زمینه مشغول هستند و برخی پیام‌رسان‌ها نظیر گپ نیز سعی کرده‌اند تا فضای آموزشی درستی را برای دانش‌آموزان فراهم سازند. صحبت‌های آموزش و پرورش با پیام‌رسان‌های بومی به جایی نرسیده و در نهایت قرار شده یک پلتفرم جدید راه‌اندازی شود که در این هفته منتشر یافته ولی هنوز در بسیاری از مدارس استفاده نمی‌شود. صدا و سیما نیز مانند سال‌های جنگ تحمیلی دوباره روی به پخش کلاس‌های آموزشی آورده، ولی مشکلات و مصایب آموزش آنلاین به دست استارتاپ‌ها و روش‌های دهه شصت حل شدنی نیست و یک نیروی بزرگتر یعنی دولت و حاکمیت را برای درست شدنش می‌خواهد.
هیچ یک از ما از هفته‌های آتی خبر نداریم و نمی‌دانیم که وضعیت کرونا بهتر خواهد شد یا بدتر اما می‌دانیم که تا پایان سال تحصیلی امسال این اوضاع همچنان باقیست و کارنامه آموزش آنلاین در این یک سال و خرده‌ای کارنامه چندان درخشانی نبود. باید دید که دولت این بار هم مشکل را به سمت خود مردم برمی‌گرداند و نهایتا آن را به گردن گرفته و برای حل و فصل آن لااقل در این روزهای آخر ترم، اقدامی عاجل و موثر و مفید از خود نشان خواهد داد؟
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.