استارتاپ‌های ایرانی راه پرپیچ و خم روستا تا شهر را با تجارت الکترونیکی کوتاه می‌کنند
تجارت الکترونیکی، تحقق عینی تئوری دهکده جهانی را هر روز با واقعیت نزدیک‌تر کرده است. سال‌‌هاست دیگر اهمیتی ندارد که چه کالایی را از کدام نقطه جهان انتخاب کرده باشید. مراحل خرید محصول پشت ماینتور ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
ویدئوی مرتبط
تجارت الکترونیکی، تحقق عینی تئوری دهکده جهانی را هر روز با واقعیت نزدیک‌تر کرده است. سال‌‌هاست دیگر اهمیتی ندارد که چه کالایی را از کدام نقطه جهان انتخاب کرده باشید. مراحل خرید محصول پشت ماینتور کامپیوتر یا از آن ساده‌تر با تلف هوشمند از طرف مشتری ثبت و پیگیری خواهد شد. حالا در شرایط پاندمی کروناه هم بیشتر از هر زمان دیگری تجارت الکترونیکی خرد برای کاربرران جذاب شده و بسیاری از افراد محصولات روزمره زندگی خود را از پلتفرم‌های فروش آنلاین و یا حتی صفحات اینستاگرام تهیه و خریداری می‌کنند.
دسترسی به محصولات ارگانیک و طبیعی، محصولاتی که مستقیم از دست کشاورز به سبد خریدار خانوار اضافه شود و یا حتی دسترسی به صنایع دستی و محصولات غیرخوراکی روستا هم با توسعه تجارت الکترونیکی در این حوزه هر روز بیشتر از گذشته برای شهرنشین‌ها ممکن شده است. در واقع استارت‌آپ‌ها پل بین شهر و روستا شده‌اند و خدمات و محصولات سلامت‌محور را با استفاده از بسترهای تجارت الکترونیکی بیشتر از هر زمان دیگری برای شهرنشین‌ها در دسترس کرده‌اند.
ورود کسب‌وکارهای خلاق و نوآور به این حوزه موقعیتی را فراهم کرده تا زیرساخت‌های توسعه اشتغال روستایی، آن هم در جریان دنیای مبتنی بر وب توسعه بیشتری پیدا کند و نیازها و امتیازهای این حوزه از اقتصاد کشور مورد سنجش و واکاوی بیشتری قرار بگیرد. اینترنت و پست نیز هر دو در چنین کسب‌وکارهایی زیرساختی اساسی محسوب می‌شوند که باید از طرف وزارت ارتباطات مورد توجه جدی قرار بگیرند. اگر امکان خرید محصول از روستایی در قاره‌ای دیگر برای کشورهای توسعه یافته ممکن است، پس امکان چنین تجارت‌هایی از روستا و شهری در یک کشور هم ممکن و قابل بررسی است.
تجارتی مبتنی بر حمایت‌اجتماعی
روستاتیش، نمونه‌ای از این استارت‌آپ‌ها است که با استفاده از تجربیات پیشین خود در حوزه رفا اجتماعی وارد این حوزه شده است. بنیانگذار روستاتیش پیش از ورود به حوزه تجارت الکترونیکی به عنوان یک فعال اجتماعی و در قالب NGO های حمایتی به روستا رفته و در همین تعاملات ظرفیت‌های اقتصادی قابل توسعه در روستا را شناسایی کرده است. به گفته «مینا کامران»، بنیانگذار روستاتیش استفاده از ظرفیت‌ها و تانمندی‌ها در روستا و مدیریت بخش مارکتینگ، توسعه محصول، شناخت و مطالعه بازار توسط این استارت‌آپ انجام شده است.
پاندمی کرونا و توقف نمایشگاه‌هایی که پیش از این در شهر برای فروش محصولات روستا برگزار می‌شد به اعتقاد کامران یکی از دلایلی است که معیشت و کسب‌وکار روستا نشینان را به طور جدی تحت تاثیر قرار داد. پلتفرم‌هایی با هویت و کاربرای روستاتیش این خلاء را مدیریت کرده و امکان فروش محصول را در بستر تجارت الکترونیک برای روستا فراهم کرده اند. این رویکرد شرایط را به سمتی پیش برده که تولید کننده محصول، محصول نهایی را با توجه به استانداردهای تعریف شده از طرف روستاتیش در اختیار این استارت‌آپ قرار می‌دهد و مراحل مارکتینگ و فروش نهایی توسط روستاتیش پیگیری می‌شود.
کامران با تاکید بر اینکه رابطه روستاتیش و تولیدکننده محصول رابطه فروشنده و خریدار نیست، روند این مشارکت تجاری را برای دیجیاتو توضیح داد و گفت: «تولید کننده روستایی در واقع بخش تامین کننده محصول تیم استارت‌آپی روستاتیش است. در چنین شرایطی دیگر نیازی به اقناع تولیدکننده نیست. این ارتباط هم پیش از این با فعالیت‌های اجتماعی که در روستاها آغاز شده بود ساخته شد. در حال حاضر آموزش و حتی تامین و حمایت مالی به منظور تولید محصول نهایی نیز از طرف روستاتیش پیگیری می‌شود. تسهیل‌گری در تولید محصول و همچنین تسهیل‌گری اجتماعی از موضوعات مهمی است که در روستاتیش به شکل همزمان در حال اجرا است.»
راه دشوار حمل‌ونقل
مدیریت لجستیک محصول از روستا به شهر نیز از مسائلی است که در چنین کسب‌وکارهایی اهمیت قابل توجهی دارد. روستاتیش محصول تولید شده توسط تولید کننده روستایی را توسط پست دریافت و در انبار مرکز تهران نگهداری می‌کند. این محصولات در نهایت از تهران به سمت هر نقطه‌ای که خرید انجام شده دوباره از طریق پست ارسال می‌شود. نقش پررنگ پست در این فرایند و امکان دسترسی تولیدکننده روستایی به دفاتر پست و دریافت خدمات پستی اهمیت پیدا کرده و خود به یکی از عوامل توسعه این صنعت تبدیل شده است.
صفحات اینستاگرامی و فروش محصول در این پلتفرم که مدتی است به یکی از بزرگترین پلتفرم‌های فروش آنلاین نه تنها در ایران بلکه حتی در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده به نظر می‌رسد که یکی از رقبای اصلی برای پلتفرم‌هایی همچون روستاتیش، باسلام، کشمون و ساوا باشد. این در حالی است که این بنیان‌گذاران این پلتفرم‌ها بر این باورند که اینستاگرام اتفاقا بستری را در اختیار تولید کننده محصول روستایی قرار داده که روند تجارت الکترونیکی را تجربه کند و برای توسعه آن به سراغ پلتفرم‌های بزرگ‌تر برود.
از طرفی بکر بودن این حوزه از تجارت الکترونیکی کشور شرایطی را فراهم کرده که همچنان به مرحله رقابت نزدیک نشده‌ایم و فعالیت استارت‌آپ‌ها در این حوزه همچنان به شکل محدود و نمونه‌ای است. این در حالی است که با توجه به ظرفیت‌های خرده‌فروشی همچنان امکان توسعه این حوزه وجود دارد. از همین رو توجه دولت به آن امکان افزایش سرعت در توسعه تجارت‌الکترونیکی مبتنی بر روستا را بیشتر و بیشتر می‌کند.
به گفته بنیانگذار روستاتیش بزرگترین مانع برای بزرگ شدن استارت‌آپ‌های این حوزه قوانین مالیاتی است. شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های خلاق همچنان قوانین مالیاتی جداگانه‌ای ندارند. این در حالی است که پلتفرم‌هایی شبیه به روستاتیش به عنوان کارآفرین اجتماعی شناخته می‌شوند و از همین رو باید مورد حمایت بیشتری قرار بگیرند. این در حالی است که قوانین سخت‌گیرانه مالیاتی همان‌طور که برای یک شرکت بزرگ با چندین سال سابقه اجرایی می‌شود، برای استارت‌آپی نوپا هم اجرا می‌شود. همین موضوع یکی از عواملی است که دولت باید درباره استارت‌آپ‌ها مخصوصا در حوزه کارآفرینی اجتماعی مورد توجه قرار دهد.
توسعه پست و اینترنت راه توسعه تجارت الکترونیکی مبتنی بر روستا
اما در همین راستا «محمد آقایی»، مدیرعامل باسلام به عنوان یکی دیگری از کسب‌وکارهای مبتنی بر محصولات روستایی، که اتفاقا بر اساس مدل مارکت‌پلیس هم مشغول به فعالیت است، توسعه زیرساخت‌های مرتبط با پست و اینترنت را مهم‌ترین شاخصی عنوان کرد که باید توسط دولت مورد توجه قرار بگیرد و به دیجیاتو گفت: «تولید کنندگان محصول که از بستر باسلام برای فروش محصولات خود استفاده می‌کنند با استفاده از پست محصول خود را به دست مشتری نهایی می‌رسانند. آمار و اطلاعات ما هم بیانگر آن است که فروشندگانی که دسترسی به دفاتر پست فعال دارند، امکان فعالیت بیشتری داشته و در مقابل عدم دسترسی به پست فعالیت آنها را کاهش داده است.»
فروشندگان محصول در باسلام به طور مستقیم با خریدار در ارتباط هستند و با استفاده از امکاناتی که در پلتفرم باسلام قرار داده شده، این تعامل در بستر اینترنت شکل گرفته است. عدم دسترسی به اینترنت پرسرعت، قطعی اینترنت و هر اختلالی که در این بستر ایجاد شود، فروشنده را به طور جدی دچار مشکل خواهد کرد. مدیرعامل باسلام با بیان این موضوع وزارت ارتباطات را به عنوان متولی هر دو زیرساخت عنوان شده در مقابل این موضوع راهگشا دانسته و معتقد است دولت با توسعه این زیرساخت‌ها و تسهیل‌گری در ارائه خدمات امکان توسعه تجارت‌الکترونیکی مبتنی بر روستا را بیشتر خواهد کرد.
حجم قابل توجهی از تولید، مخصوصا تولید مواد غذایی در روستا انجام می‌شود و همین موضوع توجه باسلام را به ظرفیت‌های این حوزه جلب کرده است. آقایی با اشاره به این موضوع که تولید کننده اغلب در حوزه فروش چالش دارد، گفت: «این چالش‌ها نه بخاطر مهارت، بلکه گاهی به این دلیل است که تولید کننده زمانی کافی برای ورود به این حوزه را در اختیار ندارد. همین موضوع منجر به آن شده تا با ورود به پلتفرم‌هایی همچون باسلام مراحل بازاریابی و فروش به نوعی توسط کشاورز به پلتفلرم منتقل شود. در ادامه این جریان با شکل‌گیری فرهنگ رفتاری حاکم بر این روند امکان توسعه تجارت الکترونیکی مبتنی بر روستا ممکن خواهد شد.»
او با اشاره به اینکه باسلام امکانات و ابزارهای ارتباط با مشتری را نیز در اختیار تولیدکننده و فروشنده قرار داده است ادامه داد: « از آنجایی که گاهی برای مثال در زمان برداشت محصول، تولیدکننده امکان ارتباط با مشتری را ندارد گاهی اعضای خانواده او این موضوع را در پلتفرم باسلام مدیریت می‌کنند. همچنین ادمین یکی از امکاناتی است که باسلام در اختیار فروشنده قرار داده تا در نهایت ارتباط موثرتری با خریدار داشته باشد. همین روند تاکیدی است بر اهمیت ضریب نفوذ اینترنت در روستاها. در صورت توسعه این ساختار امکان توسعه زیرساخت‌های خرده فروشی نیز افزایش پیدا خواهد کرد. به هر روی با یک سایت معمولی نمی‌توان انتظار توسعه تجارت الکترونیکی مبتنی بر روستا را داشت. این حوزه نیازمند توسعه و رشد پلتفرم است. از طرفی بهره‌مندی از تجربه کشورهایی مثل چین که خرده فروشی اینترنتی را به شکل قابل توجهی توسعه داده‌اند، بسیار کمک‌کننده است.»
کشاورز، شریک تجاری و نه فروشنده عمده
در بین محصولات روستایی، مواد غذایی و خوراکی‌های محلی بیشتر از دیگر محصولات مورد اقبال و توجه قرار گرفته‌اند. کشمون یکی دیگر از استارت‌آپ‌هایی است که با تکیه برا کیفیت محصول کشاورز بخش برندینگ، مارکتینگ، لجستیک و فروش را خود مدیریت می‌کند. کشمون پلتفرم فروش محصولات خوراکی ارگانیک است که کشاورزان را شریک تجاری خود دانسته و برای مدیریت این ارتباط از ابزارهایی همچون احداث انبار و کارخانه بسته‌بندی در نزدیکی کشاورزان استفاده کرده است. کشمون روند لجستیک را که یکی از پر چالش‌ترین بخش‌های فروش محصول از روستا به شهر است با این شیوه و البته با صرف هزینه مالی بیشتر که بر قیمت نهایی محصول نیز اثر دارد مدیریت کرده است.
«محمد قائم‌پناه»، مدیرعامل و بنیانگذار کشمون با بیان اینکه همه تلاش این پلتفرم انتقال محصول با کیفیت به مصرف کننده نهایی است به دیجیاتو گفت: «ثبات اقتصادی مهم‌ترین نیازی است که دولت برای توسعه کسب‌وکارهای این حوزه مورد توجه قرار دهد. قیمت‌گذاری محصول نهایی آن هم در شرایطی که هر روز هزینه‌ها در بخش‌های مختلف تولید تا حمل‌ونقل در حال افزایش است کار بسیار دشواری است. این مطالبه از دولت نه تنها خواسته استارتاپ‌های این حوزه است، بلکه هر کسب‌وکاری برای توسعه و حیات خود نیازمند ثبات اقتصادی است.»
به گفته قائم‌پناه یکی از تلاش‌هایی که کشمون برای حمایت از تجارت و اقتصاد روستا انجام داده تلاش برای دیده شدن محصول با کیفیت روستا و تبدیل آن به برند است. در راستای همین هدف قیمت محصول خریداری شده از کشاورز با توجه به افزایش کیفیت نسبت به استاندارد اولیه افزایش پیدا خواهد کرد. این موضوع در بازارهای سنتی کمتر مورد توجه قرار گرفته و تمرکز بر آن یکی از موضوعاتی است که امکان توسعه روستا را به شکل ساختاری محقق خواهد کرد.
گره کور مجوز فروش محصولات خوراکی در استارت‌آپ
ساوا هم یکی از پلتفرم‌هایی است که در حوزه فروش مواد غذایی و خوراکی محلی فعالیت می‌کند. آشنایی مردم با تنوع محصولات محلی و ارتباط این چرخه از اهداف ساوا است. محصولات این استارت‌آپ هم از روستاها و شهرهای مختلف تامین می‌شود. از همین رو «مریم کریمی» بنیانگذار این پلتفرم بزرگترین چالش را فرایند حمل و نقل می‌داند. به گفته او به هیچ عنوان در روند حمل و نقل سیستم یکپارچه با خدمات قابل قبولی وجود ندارد. از همین رو درباره هر محصول و هر تولیدکننده باید یک راه‌حل جدید داشته باشیم. از طرفی موضوع زنجیره سرد در حمل‌ونقل محصول وجود دارد که عموما شرکت‌های حمل و نقل برای سالم رسیدن محصول غذایی در این حجم راه‌حلی ارائه نمی‌دهند. از همین رو ناگزیریم که روند حمل‌ونقل را بیشترین تمرکزی و توجه دنبال کنیم تا در نهایت محصول سالم و با کیفیت به دست مصرف‌کننده نهایی برسد.
بنیانگذار ساوا مهم‌ترین نقش دولت در توسعه کسب‌وکارهای مرتبط با روستا را موضوع مجوزها عنوان کرد. به گفته او، در زمینه‌های مختلف استارت‌آپی دولت برنامه‌هایی را اجرایی کرده است که روند کار ساده‌تر شود. اما در زمینه کسب‌وکارهای حوزه غذا به هیچ وجه این طور نیست. مجوزها معمولا متناسب با فروشگاه‌های آفلاین هستند و یا اگر فروش آنلاین است، باید کارگاهی خارج از فضای شهر داشت. این موضوعات متناسب با یک استارت‌آپ و سرعتی که برای رشد نیاز دارد، نیست. مجوزها و موضوع سیب سلامت استارت‌آپ‌های حوزه خوراکی را سرگردان کرده‌اند و این استارت‌آپ‌ها تا زمانی که رشد نکرده و بزرگ نشوند، ظرفیت کافی را ندارند تا به تمامی و راحتی این سیستم رو پیش ببرند. اما بخشی از رشد کسب‌وکار وابسته به فروش در فضاهایی است که نیاز به مجوز دارند. در نهایت این موضوع یک دور باطل است که باید توسط دولت و نهادهای تصمیم‌گیر مورد توجه قرار گیرد.
درباره‌ی کسب و کارهای دیگه، فکر می‌کنم یکی از بحث‌های جدی ما لوجستیکه. با وجود این که شرکت‌های زیادی در این زمینه فعالیت می‌کنن و روز به روز تعدادشون داره بیشتر می‌شه، باز بعضی از نیازهای کسب و کار رو پوشش نمی‌دن. مثلا درباره موضوعی مثل زنجیره سرد ما خودمون باید راه‌حل پیدا کنیم. برای موضوع لوجستیک راه‌حل یکپارچه‌ای نداریم چه از سمت تولیدکنندگان به ما و چه از سمت ما به مشتریان. این نیرو و انرژی و هزینه زیادی از کسب‌وکار ما می‌گیره در حالی که کار اصلی ما این نباید باشه.
توسعه روستا با تجارت الکترونیکی
هرچند استفاده از محصولات طبیعی تبدیل به یک ترند روز شده است، اما برای ورود به چنین بازاری این موضوع به تنهایی کافی نیست. بسترهای تجارت الکترونیکی کشور همچنان نیازمند توسعه است و استارت‌آپ‌های فعال در این حوزه نیز ناگزیر به استفاده از همین زیرساخت‌ها شده‌اند. یکی از دلایل شکل‌گیری کسب‌وکارهایی که محصولات روستا را برای شهر در دسترس کنند، حمایت از اقتصاد آسیب‌دیده روستا و یا حتی در مواردی حل کردن نیازهای روستا نشینان با استفاده از توسعه معیشت مبتنی بر تجارت الکترونیکی است. حالا اما نوبت آن است که دولت هم این حوزه کمتر دیده شده در جریان تجارت الکترونیکی را بیشتر مورد توجه قرار دهد و با استفاده از ظرفیت‌های روستا، توسعه همزمان اقتصاد شهر و روستا را پیش ببرد.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.