جنگ روسیه و اوکراین، آغازگر نبرد سایبری در سراسر جهان

تحقیقات جدید نشان می‌دهند که حجم حملات سایبری از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده است. مقامات اوکراین تخمین می‌زنند که 400 هزار هکر چندملیتی برای کمک به مقابله با حملات دیجیتالی روسیه داوطلب شده باشند. از آن سو، انتظار می‌رود که مسکو هم علیه کشورهایی که در این جنگ سایبری با اوکراین متحد شده‌اند، تلافی‌جویی کند.

شرکت تحقیقاتی Check Point Software می‌گوید شمار حملات سایبری از طرف روسیه و اوکراین یا به نیابت از آن‌ها به طرز قابل توجهی بیشتر شده است. «لوتم فینکلشتاین»، رئیس واحد شناسایی تهدیدهای شرکت «چک پوینت» می‌گوید: «برای اولین بار در تاریخ همه می‌توانند به جنگ ملحق شوند. می‌توانیم ببینیم که کل جامعه سایبری در این نزاع درگیر شده، و بسیاری از آن‌ها طرف روسیه یا اوکراین را گرفته‌اند.»

جنبش‌های مردمی، خیزش جهانی

سه روز پس از آغاز حمله نظامی به اوکراین، حملات آنلاین علیه ارتش و دولت اوکراین 196 درصد افزایش یافت. «یووال والمن»، رئیس شرکت امنیت سایبری CyberProof می‌گوید: «داوطلبان مردمی اختلال‌های گسترده‌ای را مثلا از طریق یادداشت‌نویسی در رسانه‌های روسیه و افشای اطلاعات از طرف مقابل به وجود آورده‌اند. هرگز ندیده بودیم که نیروهای نامرتبط با یک جنگ در این سطح خودشان را درگیر یک نزاع کنند.»

حالا با گذشت سه هفته از آغاز جنگ، اوکراین همچنان تحت حملات آنلاینی قرار دارد که اکثرشان سازمان‌های دولتی و ارتش این کشور را هدف گرفته‌اند. البته مسکو تاکنون بارها نقش خود در جنگ سایبری یا کمک به این حملات را رد کرده است. سفارت روسیه در واشنگتن چندی قبل در توییتر خود گفته بود که این کشور هرگز عملیات‌های تخریب‌کارانه در فضای مجازی انجام نداده و انجام نخواهد داد.

با این حال، داده‌های شرکت چک پوینت نشان می‌دهد که حجم حملات در این بازه زمانی علیه روسیه کمتر شده است. این مسئله می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مسکو احتمالا شواهد حملات سایبری را از بین برده یا تدابیر دفاعی ویژه‌ای اتخاذ کرده تا جلوی این حملات مقاومت کند.

ارتش سایبری اوکراین

«میخایلو فدوروف»، وزیر دیجیتال اوکراین در واکنش به حملات روسیه در پستی در توییتر از داوطلبان برای همراهی با این کشور دعوت کرد. از آن زمان تاکنون حدود 308 هزار نفر در یک گروه تلگرامی موسوم به «ارتش سایبری اوکراین» جمع شده‌اند.

یکی از اعضای این گروه «گندی گلنتر»، هم‌بنیان‌گذار شرکت فناوری اطلاعات Provectus است. او می‌گوید این گروه بر از کار انداختن وب‌سایت‌های روسیه تمرکز دارد و می‌خواهد با جلوگیری از نشر اطلاعات غلط، گزارش‌های صحیح را به دست شهروندان روسیه برساند.

گلنتر می‌گوید به‌عنوان یک شخص و نه از طرف شرکتش با این گروه همکاری می‌کند اما در خصوص این همکاری تردید دارد. یکی از تاکتیک‌های این گروه استفاده از حملات منع سرویس (DDoS) است که باعث از کار افتادن سایت‌ها می‌شود. او می‌گوید این کار نوعی هولیگانیسم یا اوباش‌گری است.

با این حال، او همچنین نگران است که تلاش‌های آن‌ها برای مقابله با ظرفیت‌های سایبری روسیه کافی نباشد. گلنتر می‌گوید نباید این تلاش‌ها را با پروپاگاندای غرب یا ماشین نشر اطلاعات غلط اشتباه گرفت، چون هدف آن‌ها دقیقا مقابله با چنین رویکردی است.

تلافی‌جویی احتمالی مسکو

انتظار می‌رود که مسکو و حامیان این کشور علیه کشورهایی که با اوکراین متحد شده‌اند، دست به اقداماتی بزنند. ایلان ماسک قبلا در توییتی گفته بود که با ارائه اینترنت ماهواره‌ای در اوکراین احتمال هدف قرار گرفتن را بالا برده است. از این رو، کارشناسان هشدار می‌دهند که تلافی‌جویی می‌تواند دامنه جنگ سایبری میان روسیه و غرب را در سطح جهانی گسترده کند.

با توجه به ناکامی‌های ارتش روسیه در خاک اوکراین و تحریم‌های غرب علیه کرملین، این کشور ممکن است آخرین ابزار در اختیار خود یعنی جنگ سایبری را به شکل جدی‌تری به کار بگیرد. والمن می‌گوید: «کرملین چه ابزاری در مقابل تحریم‌ها دارد؟ ابزار اقتصادی موجود نیست. به باور عده‌ای، پاسخ سایبری می‌تواند محتمل‌ترین واکنش از سوی روسیه باشد.»

آغازی بر درگیری‌های بیشتر؟

جنگ روسیه و اوکراین می‌تواند بر سایر درگیری‌های دراز مدت منطقه‌ای دامن بزند. دو استارتاپ فناوری تایوانی AutoPolitic و QSearch هفته گذشته اعلام کردند که فناوری‌های کمکی رایگانی را در اختیار اوکراین و حامیان آنلاین اوکراین در سراسر جهان قرار می‌دهند تا مقابل پروپاگاندای روسیه در شبکه‌های اجتماعی بایستند.

«راجر دو»، بنیان‌گذار AutoPolitic گفت: «به عنوان یک تایوانی که دائما در معرض پروپاگاندا و تهدید همسایه‌مان زندگی کرده، با اوکراینی‌ها و خشمشان نسبت به مهاجمان احساس نزدیکی بسیار زیادی می‌کنم.»