فشار خون به چه معناست و چه زمانی به آن فشار خون بالا می‌گویند؟
فشار خون یکی از پارامترهای حیاتی در سلامت بدن انسان است که آشنایی با مفهوم آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
همانطور که می‌دانید خون با حرکت به سمت اعضای مختلف بدن به‌منظور کمک به آن‌ها در جهت انجام وظایفی که دارند، حیات را برای ما تعریف میکند. فشار خون در ساده‌ترین تعریف خود عبارت است از فشار این مایع در شریانها که توسط قلب در حین فرایند پمپاژ ایجاد میشود. اما از آنجا که بالا‌رفتن این فشار میتواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد، قصد داریم در این مقاله آن را به‌صورت مفصل توضیح دهیم.
فشار خون چیست؟
فشار خون در‌حقیقت میزان نیرویی است که خون بر دیواره رگ‌ها وارد میکند و قلب خون را به اطراف بدن پمپ میکند. میزان فشار موجود در شریانهای خونی همیشه ثابت نمی‌ماند.
عدد فشار به‌صورت مرتب تغییر میکند تا نیازهای بدن را در شرایط متفاوت برآورده کند؛ به‌عنوان مثال زمانی که در حال ورزش کردن هستید، نرخ تپش قلب افزایش می‌یابد که به‌صورت مستقیم با فشار موجود در خون ارتباط دارد.
پس طبیعی است که عدد آن در طول روز بالا و پایین شود. عوامل دیگری که می‌توانند بر عدد مذکور تأثیر بگذارند، عبارتند از: وضعیت بدن - حالت خواب یا بیداری، تنفس، وضعیت عاطفی و غیره.
فشار خون بالا را با نام «hypertension» نیز می‌شناسند. از سوی دیگر، به فشار پایین خون «hypotension» می‌گویند که به افت فشار نیز معروف است.
اندازهگیری فشار خون
فشار در خون به‌صورت دو عدد مانند ۱۲۰/۸۰ ثبت میشود. عدد بزرگ‌تر میزان فشاری است که در شریانهای بدن وجود دارد؛ در‌واقع قلب در طی هر ضربان خون را به بیرون پمپاژ میکند. این فشار «سیستولیک» نامیده میشود. عدد کمتر، میزان فشاری است که پیش از ضربان بعدی قلب در شریانهای بدن وجود دارد. این فشار «دیاستولیک» نامیده میشود. هر‌دوی فشارهای مذکور در واحدی به نام میلیمتر جیوه (mmHg) اندازهگیری میشوند.
پزشکان توصیه می‌کنند بهتر است زمانی را که آرام نشسته‌اید به اندازهگیری عدد فشار موجود در خون اختصاص دهید. برای این کار، معمولاً از یک کاف بادی که به دور بازو پیچیده میشود، استفاده می‌کنند. این کاف بخشی از دستگاهی است که به‌طور کلی «دستگاه فشارسنج» نام دارد.
امکان دارد پزشک پیش از تجویز دارو، اقدام به اندازهگیری فشار در چند روز متفاوت و یا در شرایط غیر‌یکسان کند. در برخی شرایط نیز پزشک از فرد می‌خواهد تغییرات فشار را در خانه در طی چند روز و به کمک دستگاه فشارسنج بررسی کند و نهایتاً به او گزارش دهد. این کار به‌عنوان پایش فشارخون ۲۴ ساعته سرپایی نیز شناخته میشود و شامل اندازهگیری آن در فواصل منظم (معمولاً هر یک ساعت یک‌بار) است؛ به‌خصوص زمانی که در حال انجام فعالیت‌های روزمره خود هستید.
آنچه میزان نرمال فشار در خون در نظر گرفته میشود، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. پزشک معمولاً بر‌اساس طیف گسترده‌ای از عوامل مانند سن، وزن و قد، مصرف سیگار و میزان فعالیت بدنی توضیح می‌دهد که عدد ایده‌آل شما چیست.
اعداد زیر تنها به‌عنوان راهنما آورده شده‌اند و برای اطمینان از وضعیت سلامت خود باید حتماً با پزشک خود مشورت کنید:
| عدد پایینی | عدد بالایی | |
| کمتر از ۸۰ | کمتر از ۱۲۰ | بهینه |
| ۸۰ تا ۸۴ | ۱۲۰ تا ۱۲۹ | نرمال |
| ۸۵ تا ۸۹ | ۱۳۰ تا ۱۳۹ | رو به بالا |
| بیشتر از ۹۰ | بیشتر از ۱۴۰ | بالا |
متأسفانه بالا‌بودن عدد فشار مرتبط با خون هیچ علامتی ندارد. ممکن است فرد فشار بالا داشته باشد، اما چیزی احساس نکند. تنها راه برای فهمیدن، استفاده از فشارسنج و مراجعه به پزشک برای چک‌کردن آن است.
عوارض فشار خون بالا
پزشکان به‌طور کلی باور دارند فشار خون بالا میتواند منجر به سکته قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی و بیماریهای مزمن کلیوی شود. پس این بیماری به طرق مختلف میتواند به سلامتی فرد آسیب برساند؛ اندام‌های داخلی مهمی مانند مغز، قلب، کلیه و چشم‌ها به‌صورت مستقیم تحت تأثیر این بیماری هستند.
سکته قلبی
هنگامی که فشار در شریانهای خون افزایش می‌یابد، به شریانها آسیب می‌رسد؛ زیرا باعث کاهش میزان کشش آن‌ها میشود. درنتیجه جریان خون و اکسیژن به قلب کاهش می‌یابد و در طول زمان بیماری قلبی رخ می‌دهد. اگر فشار به‌صورت ناگهانی افزایش یابد، درد در ناحیه قفسه سینه آغاز می‌گردد.
حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که مسیر جریان خون ورودی به قلب مسدود شود. عضله قلب بیش از چند دقیقه قادر نیست که بدون خون و اکسیژن به فعالیت خود ادامه دهد.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی نیز زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند میزان خون و اکسیژن کافی را برای فعالیت‌های خود دریافت کند. تمام این موارد از جمله نتایج بالا‌بودن عدد فشار موجود در شریانهای خونی است.
سکته مغزی
فشار بالای خون میتواند باعث ترکیدن یا مسدودشدن شریان‌هایی شود که خون و اکسیژن را به مغز می‌رسانند. همین امر سبب سکته مغزی میشود. سلول‌های مغز در طول سکته مغزی می‌میرند؛ زیرا اکسیژن کافی را دریافت نکرده‌اند. سکته مغزی میتواند منجر به ناتوانایی‌های جدی در گفتار، حرکت و سایر فعالیت‌های اساسی شود.
این بیماری معمولاً هیچ علامتی ندارد، بنابراین مهم است که به‌طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا فشار موجود در شریانهای بدن را چک کند.
چطور مراقب سلامت خود باشیم؟
راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید فشار خون را مدیریت کنید. به عبارت دیگر، می‌توانید از بالا‌رفتن میزان فشار موجود در خون جلوگیری کنید. این راه‌ها عبارتند از پیروی از یک الگوی غذایی سالم برای قلب و افزایش فعالیت بدنی. فعالیت بدنی از هر نوعی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و غیره میتواند مفید باشد. این‌ها ساده‌ترین راه‌های ممکن است. بسته به شرایط جسمانی فرد و سوابق بیماری پیشین - در صورت وجود - پزشک ممکن است داروهای مرتبط را نیز تجویز کند.
عواملی به غیر از فشار موجود در خون که سبب افزایش خطر حمله قلبی و سکته میشوند مانند: سیگار کشیدن - مصرف الکل - عدم تحرک بدنی - اضافه وزن - رژیم غذایی ناسالم. از سوی دیگر، پارامترهایی مانند کلسترول بالا، دیابت نوع ۲، افسردگی و اضطراب اجتماعی نیز از دیگر عواملی هستند که در کنار بالا‌بودن عدد فشار مرتبط با خون می‌توانند بر سلامتی تأثیر منفی جدی بگذارند.
استعمال دخانیات یکی از عوامل اصلی خطر برای بالا‌بودن فشار و بیماری قلبی است. مصرف بیش از حد نمک نیز از دیگر عوامل اثرگذار بر فشار است. نمک که با نام علمی «سدیم کلرید» شناخته میشود، برای سلامتی مضر است. وقتی به برچسب‌های روی مواد غذایی نگاه می‌کنید، میزان سدیم موجود در آن را بررسی کنید.
با کاهش میزان سدیم مصرفی در طول روز می‌توانید به مدیریت فشار موجود در خون کمک کنید. پزشکان تنها مصرف پنج گرم نمک - حدود یک قاشق چای‌خوری - را در طول روز توصیه می‌کنند. در نظر داشته باشید که بسیاری از مواد غذایی مصرفی (مواد غذایی بسته‌بندی شده) دارای نمک پنهان هستند. همین موضوع یکی از عللی است که میزان نمک مصرفی در طول روز از حد مجاز آن فراتر می‌رود.
داروهای مصرفی
داروهای فشار بالا می‌توانند شامل موارد زیر باشند: مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین، مسدودکننده‌های بتا، مسدودکننده‌های کانال کلسیم و دیورتیک‌های تیازیدی. این داروها به حفظ فشار در بازه عددی مشخصی کمک می‌کنند تا بدین وسیله میزان اکسیژن و خون در سراسر بدن کنترل شود. برخی از داروهای مذکور نیز با کمک به قلب برای آنکه راحت‌تر خون را پمپاژ کند، به کنترل فشار منجر میشوند.
داروهای تجویزی باید طبق دستور پزشک و در زمان مشخصی از روز مورد استفاده قرار گیرند. از مصرف این داروها با نوشیدنی‌های داغ خودداری کنید. بهتر است هر قرص را با یک لیوان آب خنک مصرف کنید. احتمالاً پزشک در طول دوره درمان دوز داروهای مصرفی را بارها تغییر دهد. جای نگرانی نیست؛ تنها لازم است طبق دستور صحیح پزشک داروهای خود را مصرف کنید.
برای اندازهگیری عدد مربوط با فشار موجود در شریانهای خونی از دو عدد استفاده میشود: عدد اول که فشار سیستولیک نامیده میشود، فشار موجود در شریانها را هنگام ضربان قلب اندازهگیری میکند.
عدد دوم که فشار دیاستولیک نام دارد، فشار موجود در شریانها را زمانی که قلب بین دو تپش در حالت استراحت است، اندازهگیری میکند.
اگر اندازهگیری ۱۲۰ سیستولیک و ۸۰ دیاستولیک باشد، گفته میشود فشار ۱۲۰ روی ۸۰ است. آن را بدین صورت نیز مینویسند: ۱۲۰/۸۰ میلیمتر جیوه.
فشار خون نرمال در حالت کلی، برای یک فرد بالغ با وزن نرمال معمولاً بین ۹۰/۶۰ میلیمتر جیوه و ۱۲۰/۸۰ میلیمتر جیوه در نظر گرفته میشود. در حالی که برای افراد مسن (افراد بالای ۸۰ سال) کمتر از ۱۵۰/۹۰ میلیمتر جیوه است.
همانطور که گفتیم فشار خون بالا میتواند منجر به سکته قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی و بیماریهای مزمن کلیوی شود. با کاهش یا مسدودشدن میزان اکسیژن و خون ورودی به قلب یا مغز و یا همچنین افزایش فشار وارد بر شریانها، اعضای اصلی و حیاتی بدن دچار آسیب میشوند که درنتیجه آن سلامتی فرد با خطر مرگ و یا آسیب جدی روبهرو میشود.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.