بحران‌های پسا کرونا: افزایش مقاومت آنتی‌میکروبی در اثر کووید

پیش از پندمیک کووید، مقاومت آنتی‌میکروبی که در آن میکروب‌ها دیگر به داروهای معمولی مانند آنتی بیوتیک‌ها واکنش نمی‌دهند، یک نگرانی بزرگ برای سازمان‌های سلامت و متخصصان خدمات درمان بود. در سال ۲۰۱۹، آخرین سالی که داده‌های آن در اختیارمان است، مقاومت آنتی‌میکروبی منجر به ۴٫۹۵ میلیون مرگ در دنیا شد؛ سومین دلیل مرگ پس از بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان.

با گذشت بیش از دو سال از پندمیک کووید، با استفاده بی‌رویه و نامناسب آنتی بیوتیک ناشی از پروتکل‌های درمانی، متخصصان درمان و سلامت عمومی می‌گویند مقاومت آنتی‌میکروبی در بسیاری از کشورها به طرز قابل‌توجهی بدتر شده است.

این نگران‌کننده است؛ زیرا باکتری‌هایی که عفونت‌های روتین در خون، ریه‌ها و مجاری ادرار ایجاد می‌کنند - جدای از بیماری‌های شناخته‌شده‌ای که همچنان در کشورهای کم‌درآمد وجود دارند، مانند حصبه و سل - روزبه‌روز به داروهای موجود مقاوم‌تر می‌شوند.

هم‌زمان، صنعت داروسازی انگیزه کافی برای توسعه آنتی بیوتیک‌ها را ندارد؛ زیرا بازار آن‌ها سودده نیست. ما تا سال ۲۰۵۰ سالانه ۱۰ میلیون نفر را از بیماری‌هایی از دست می‌دهیم که زمانی می‌توانستیم درمانشان کنیم. متأسفانه، ۹۰ درصد این مرگ‌ها در کشورهای با درآمد متوسط یا پایین رخ خواهند داد.

مقاومت آنتی‌میکروبی به‌نوبه‌خود یک پندمیک باسابقه است که نادیده گرفته می‌شود. کووید ضرورت ازبین‌بردن فرهنگ استفاده دست‌ودلبازانه از آنتی بیوتیک‌ها را تقویت کرده است. ما باید مقررات مرتبط با تجویز این داروها را تقویت و درمان‌گران سراسر دنیا را نسبت به استفاده از آنتی بیوتیک‌ها سخت‌گیرتر کنیم.

ما باید بهداشت را بهبود دهیم تا از گسترش باکتری‌های بیماری‌زا جلوگیری کنیم. ما به تشخیص‌های بهتر و برنامه‌های واکسیناسیون پویاتر نیاز داریم. گزینه‌های ما درحال کاهش هستند و باکتری‌های عفونت‌زا که افراد زیادی را در کشورهای غیر غربی درگیر می‌کنند، درحال پیروزی در نبردی هستند که زمانی آن را در دستان خود داشتیم.

هند را در نظر بگیرید: بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آنتی بیوتیک در جهان و جایی که فرهنگ استفاده از آنتی بیوتیک کاملاً در آن رخنه کرده است. پزشکان برای بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی معمولی، یا اسهال و یا حتی تب‌های کوتاه آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند.

عوامل گوناگونی محرک این تجویزها هستند؛ از جمله فقدان دانش مناسب درباره زمان استفاده از آنتی بیوتیک‌ها، فقدان تجهیزات تشخیص، ناتوانی بیماران برای پرداخت هزینه‌های تشخیص مناسب، انگیزه‌های اقتصادی، خواسته بیمار و ترس از قصور بالینی.

داروسازان که در بسیاری از بخش‌های هند به‌عنوان اولین ایستگاه خدمات درمانی نیز فعالیت می‌کنند، همین کار را انجام می‌دهند؛ زیرا آنتی بیوتیک‌ها بدون تجویز پزشک کاملاً در دسترس هستند. اما این داروها اغلب عمل نمی‌کنند، چون اکثریت بیماری‌ها ویروسی هستند، نه باکتریایی. اما به‌علت همین رویه‌ها، عامه مردم عقیده دارند آنتی بیوتیک‌ها عمل می‌کنند.

بااین‌اوصاف غافلگیرکننده نیست که هند با توجه به جمعیت بیش از یک میلیاردی خود و دسترسی آسان به آنتی بیوتیک‌ها، با سوء‌مصرف گسترده از آن‌ها دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

چیزی که اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند، بار بالای عفونت‌های باکتریایی با وجود تضمین آنتی بیوتیک‌ها است. به‌علت سوء‌مصرف گسترده، باکتری‌های عفونت‌زا در برابر این داروها مقاوم‌تر می‌شوند. پس علی‌رغم نیاز به آنتی بیوتیک‌ها، آن‌ها قدرت خود را از دست می‌دهند.

پندمیک کووید این رویه سوء‌مصرف آنتی بیوتیک‌ها را تقویت کرده است. علی‌رغم اینکه کووید یک بیماری ویروسی با نرخ پایین عفونت باکتریایی ثانویه است، پندمیک احتمالاً در مصرف ۲۱۶ میلیون دوز آنتی‌ یوتیک اضافه در موج اول در سال ۲۰۲۰ نقش داشته.

این رویه در موج‌های کووید بعدی، شامل واریانت‌های دلتا و امیکرون نیز ادامه پیدا کرده و احتمالاً مشکل مقاومت در کشور را تشدید کرده است.

هند تنها نیست. پژوهشگران رویه‌های مشابه سوء‌مصرف آنتی بیوتیک را در کشورهای با درآمد متوسط یا پایین دیگر نیز مشاهده کرده‌اند؛ از جمله بنگلادش، پاکستان، برزیل و اردن.

ما به چند راه‌حل برای این مشکل اشاره کردیم، اما مهم‌ترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم، تغییر این فرهنگ است؛ نگرش‌ها و رویکردهای ارائه‌دهندگان خدمات درمانی و عامه مردم در رابطه با آنتی بیوتیک‌ها در کشورهای با درآمد کم یا متوسط.

برای مثال، در این کشورها، عفونت‌های حاد مجرای تنفسی فوقانی که احتمالاً ویروسی هستند، اکثر تجویزهای غیرضروری آنتی بیوتیک را به خود اختصاص می‌دهند، اما برای بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات درمانی، دستورالعمل‌های استاندارد درمان ملی فراهم نیستند؛ حتی این راهنماها اگر در دسترس باشند، کاربرپسند نیستند و استفاده مسئولانه از آنتی بیوتیک‌ها را شرح نمی‌دهند. در‌نتیجه استفاده از آن‌ها در رویه‌های پزشکی روزمره دشوار است.

در سال ۲۰۱۷، سازمان بهداشت جهانی چارچوب AWaRe (دسترسی-Aware، تماشا-Watch و ذخیره-Reserve) را برای آنتی بیوتیک‌ها شکل داد که داروها را براساس ریسک مقاومت حاصل طبقه‌بندی می‌کند.

به‌زودی WHO یک کتاب مرجع درباره آنتی بیوتیک‌ها با اینفوگرافی‌های ساده و یک اپلیکیشن موبایل منتشر می‌کند که با استفاده از رویکردی که «چراغ راهنما» نام دارد، بهترین رویه را در ارزیابی، تشخیص و درمان بیماری‌های گوناگون در بیماران سرپایی و بستری فراهم می‌کند.

شواهد اخیر از چین نشان داده‌اند که یک رویکرد چراغ راهنما در دستورالعمل‌های بالینی برای عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، تجویز آنتی بیوتیک را در گروه دستکاری از ۸۲ درصد به ۴۰ درصد کاهش داده؛ برای مقایسه، این کاهش در گروه کنترل از ۷۵ به ۷۰ درصد بوده است.

بااین‌حال تغییر رفتار انسانی و غلبه بر ده‌ها رویه ناشایست، چالش‌برانگیز است؛ مخصوصاً در میان پزشکانی که مشغول کار هستند و به‌ویژه آن‌هایی که در بخش‌های غیر رسمی و خصوصی فعالند.

مطالعات مشتری مخفی که در آن‌ها افراد آموزش‌دیده در نقش مشتری از یک تأسیسات بازدید و تجربه خود را گزارش می‌کنند، یک شکاف دانش-عمل بزرگ را در بسیاری از کشورها نشان می‌دهد؛ شکافی بین چیزی که عرضه‌کنندگان می‌گویند برای یک بیمار انجام خواهند داد، در مقابل چیزی که واقعاً در یک رویه بالینی معمولی انجام می‌دهند.

دولت‌ها و سیستم‌های سلامت باید اقدامات بیشتری برای جلوگیری از فروش داروهای مشروط و فروش مستقیم دارو از جانت کمپانی‌های داروسازی به افراد بدون آموزش پزشکی و همچنین ممنوعیت داروهای ترکیبی دوز ثابت غیرمعقول انجام دهند و سخت‌تر تلاش کنند تا داروهای تقلبی وارد بازار نشوند.

هم‌زمان، آن‌ها باید به معرفی برنامه‌هایی برای تسهیل استفاده مسئولانه از آنتی بیوتیک‌ها در بیمارستان‌ها و محیط‌های درمانی بپردازند.

هند مثال دیگری است از اینکه مقررات چگونه می‌توانند کمک کنند. ممنوعیت سال ۲۰۱۸ این کشور بر ترکیب‌های دوز ثابت آنتی‌میکروبی در کاهش فروش آنتی بیوتیک‌ها موفق بوده است. به‌طور مشابه، ممنوعیت فروش بدون نسخه آنتی بیوتیک‌ها با اجرای درست باعث کاهش فروش آنتی بیوتیک در برزیل و شیلی شده.

در کنار تلاش‌های مداوم برای بهبود مصرف آنتی بیوتیک در میان تجویزگران فعلی، حالا زمان آن رسیده است تا پزشکان نسل بعد را به‌عنوان نگهبانان بهتر آنتی بیوتیک آماده کنند. این داروها یک منبع نهایی هستند و درصورت استفاده نامناسب جامعه را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. به‌علاوه، دانشکده‌های پزشکی و برنامه‌های آموزشی باید به پزشکان نحوه استفاده از دستورالعمل‌های درمانی استاندارد را هنگام تجویز آنتی بیوتیک آموزش دهند.

تمرکز روی پزشکان نسل بعد یک اثر دومینو روی مردم، داروسازها و ارائه‌دهندگان خدمات درمانی غیر‌رسمی دارد. این ما را در برابر پندمیک‌های مقاوم آنتی‌میکروبی آینده هنگام دست‌و‌پنجه نرم کردن با پندمیک فعلی محافظت می‌کند.