گردهمایی فعالین حوزه بلاکچین برگزار شد: مشکلات و فواید ریال دیجیتال بانک مرکزی چیست ؟

فعالان صنعت بلاکچین و اقتصاد دیجیتال در دو طیف موافق و مخالف سند ریال دیجیتال بانک مرکزی به بررسی نقاط ضعف و قدرت و همچنین ظرفیت‌های این سند پرداختند.

شرکت کنندگان در رویداد ریال دیجیتال، تهدید یا فرصت؛ به بررسی زوایای اقتصادی طرح ریال دیجیتال بانک مرکزی از زوایای گوناگون پرداختند. فعالان و پژوهشگران اقتصاد و اقتصاد دیجیتال، با بررسی حواشی این طرح، دو رویکرد خطرآفرینی جدی سند ریال دیجیتال برای سیستم اقتصادی کشور و در مقابل ضرورت و نیاز خروج بانک مرکزی از تعادل فعلی و اجرای طرح ریال دیجیتال را تشریح کردند.

رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نیز در این نشست بر امکان شکل‌گیری نشست‌های مشترک کمیته اقتصاد دیجیتال و انجمن بلاکچین اشاره کرد و گفت: «این نشست‌ها راهی برای تدوین نقدی هوشمندانه و کارساز درباره سند ریال دیجیتال بانک مرکزی خواهد بود.»

انجمن بلاکچین ایران، عصر روز چهارشنبه 16 شهریور ماه اقدام به برگزاری دورهمی با عنوان ریال دیجیتال، تهدید یا فرصت کرد. پنل بررسی جزئیات ریال دیجیتال در این دورهمی با حضور موافقان و مخالفان تصمیم بانک مرکزی مبنی بر انتشار ریال دیجیتال برگزار شد و مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نیز در این پنل حاضر شد.

پیش‌نویس سند ریال دیجیتال، سندی برای ذائقه سنجی

انتشار پیش‌نویس سند ریال دیجیتال در روزهای گذشته، بار دیگر نگرانی فعالان حوزه بلاکچین را نسبت به تصمیمات بانک مرکزی برانگیخت. اولین واکنش‌ها در توییتر حاکی از تعجب و پرسشگری نسبت به این موضوع بود. از سویی دیگر برخی تاکید داشتند که این سند به طور رسمی از سوی بانک مرکزی منتشر نشده و قابل استناد نیست.

این سند اما به هر حال نگاه و رویکرد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را نسبت به یکی از داغ‌ترین حوزه‌ها تکنولوژی مالی منعکس کرد. فعالان بخش خصوصی از صرافی‌های رمزارز تا هر کسب‌وکار دیگری به نوعی رشته ارتباطی با صنعت بلاکچین داشت، نسبت به این موضوع واکنش نشان داد.

کاوه مشتاق مدیر توسعه کسب و کار ققنوس و پژوهشگر بلاکچین در بررسی فنی سند ریال دیجیتال با بیان اینکه مناقشه برانگیزترین مسئله این سند بخش KYC یا همان امنیت و احراز هویت آن است، گفت: «همین بخش این سند به شکلی تدوین شده که می تواند آن را از ابزاری مفید به ابزار سرکوب تغییر دهد.»

به باور مشتاق اطلاعاتی که در این سند وجود دارد غیرشفاف و نامفهوم است و بر این اساس نمی‌توان اهداف آن را به درستی تشخیص داد. هرچند به نظر می‌رسد این سند به دنبال کنترل بیشتر بانک مرکزی بر بانک‌ها و ضعیف شدن برخی بانک‌های تجاری باشد.

بانک مرکزی و ابزارهای حفظ ارزش پول

عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن بلاکچین در بخش نخست این رویداد با اشاره به اینکه حق بانک مرکزی است که از مجموعه ابزارهای موجود برای حفظ ارزش پول کشور استفاده کند، در راستای اظهارنظر مشتاق مبنی بر اینکه این سند امکان دارد ابزاری مفید با سرکوبگر باشد، گفت: «طیف گسترده‌ای از فاجعه تا بهشت آرمانی در حوزه بلاکچین تعریف شده است. در همین راستا باید دید سند بانک مرکزی فرصت است یا تهدید و در کدام قسمت این طیف قرار دارد؟»

آشتیانی با طرح پرسش درباره عملکرد بانک مرکزی و تاثیری که عملکردش بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت، شادکار را دعوت کرد به این پرسش پاسخ دهد.

محمدحسین شادکار، رئیس هیئت مدیره شتابدهنده اکتا نیز در پاسخ به این پرسش با بیان اینکه اگر قرار به توضیح پیرامون ابزارهای بانک مرکزی درباره کنترل سیاست‌های پولی باشد باید گفت :«این رویکرد است که باید اصلاح شود و اگر رویکرد تغییری نکند با هر ابزاری نتیجه نهایی یکسان خواهد بود.»

مهدی نوری، مدرس و پژوهشگر و مشاور حوزه بلاکچین نیز در ادامه با اشاره به اینکه بانک مرکزی را نباید مستقل در نظر گرفت، به ساختار حکمرانی اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: «این ساختار مشکل دارد. زمانی که بانک مرکزی مستقل نیست و دولت هم کسری بودجه دارد و بی انضباطی مالی دولت منجر به کسری بودجه شده است، شاهد تورم و در نتیجه کاهش ارزش پول خواهیم بود.»

او بر این باور است که به خلق نقدینگی توسط بانک ها هم باید توجه داشت. زمانی که بانک‌ها و همچنین بانک مرکزی نظارت درستی ندارند و سلامت نیستند مشکلات ادامه دار می شود.

در بخش دیگری از این پنل به اهمیت موضوع رقابت اشاره شد و جوادی با تاکید بر اینکه اگر رقابت وجود داشته باشد شاهد مشکلات نخواهیم بود، ادامه داد: «مادامی که رقابت وجود داشته باشد نگران از دست رفتن ارزش cbdc نیستیم. مسئله اصلی عدم وجود رقابت است. در این روند از آنجایی که همواره رقابت نادیده گرفته می‌شود بیشتر بحث‌ها به سمتی می رود که آیا چنین سندی نتیجه بخش است یا خیر.»

جوادی معتقد است اگر cbdc انحصاری باشد هیچ فایده‌ای ندارد و در نتیجه به سمت سرکوب خواهد رفت.

سند ریال دیجیتال و تصویری که برای آینده اکوسیستم نوآوری مالی ساخت

مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی نیز در بخش دیگری از این پنل در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه تاثیر این سند بر اکوسیستم نوآوری مالی و استارتاپی کشور بر چه اساسی است، گفت :«برداشت اولیه من این است که آنچه در حال حاضر به عنوان سند ریال دیجیتال منتشر شده صرفا یک پیش‌نویس است. این پیش‌نویس در راستای باز شدن درهای گفت‌وگو و اصلاح است.»

توانگر با تاکید بر اینکه تا دو هفته دیگر جلسات مشترکی بین کمیته اقتصاد دیجیتال و بانک مرکزی برگزار خواهد شد، گفت: «این جلسات در راستای بررسی جزئیات و احتمالا مشکلاتی است که ممکن است از سوی این سند متوجه بخش اقتصاد دیجیتال، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی شود.»

رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه این سند ابعادی از قانون‌گذاری و اجازه از مجلس شورای اسلامی را نیاز دارد، گفت: «تدوینگران این سند تصور کردند از آنجایی که مجوزها را از شورای پول و اعتبار دریافت کرده‌اند، می‌توانند مصوبات این شورا را اجرایی کنند.»

به گفته او باید تلاش شود بین حریم خصوصی و کنترل شدن روند مناسبی پیش رود.

تعامل و همکاری مجلس و انجمن بلاکچین

توانگر همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا این سند اثرگذاری مثبتی در حوزه رمزارزها خواهد داشت، گفت:«این سند گامی است برای ورود به حوزه رمزارزها و باید این گام بانک مرکزی را مثبت دانست.»

توانگر در بخش دیگری از این نشست با اشاره به اینکه دو سند دیگر درباره ریال دیجیتال وجود دارد، گفت «این دو سند در پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی وجود دارد و بسیاری ابهامات را پاسخ داده است. نکته دوم این است که در کمیته اقتصاد دیجیتال آمادگی داریم از تضاد این سند با قوانین بالادستی تا جایی ک بانک مرکزی نباید قانون گذاری کند، جلسات بررسی داشته باشیم.»

به گفته او دورانی که در پستو قانون نوشته شود، گذشته گفت: «یکی از ابعاد مجلس شان نظارتی است و نه شان قانون گذاری. این موضوعات در لبه دانش فناوری است و باید موشکافی جدی انجام شود.»

توانگر بر این باور است که در همکاری مشترک انجمن بلاکچین و کمیته اقتصاد دیجیتال می‌توان نقدی هوشمندانه و چارچوب‌مند در این حوزه نوشت.

نظام مالی و بانکی در دست مولدان سامانه

مصطفی امیری، هم‌بنیان‌گذار زرین‌پال در ادامه این پنل با انتقاد از عملکرد غیر پیشرو بانک مرکزی، گفت: «واقعیت این است که بانک مرکزی طی این چندین و چند ساله در عصر فعلی عملکرد عصر حجری انجام مداده است. این سند هیچ بخش شفافی ندارد، از سویی مردم را مالک پول می داند و از سویی دیگر مدعی است که مردم نمی‌توانند پولی که مالک آن هستند منتقل کنند.»

«در حال حاضر، نظام مالی بانک مرکزی در دست یک عده سامانه ساز است.» امیری با بیان این جمله، گفت: «چطور ممکن است 250 سامانه در 300 روز راه اندازی شود؟ آنچه شاهد آن هستیم این است که کار امروز در دست سامانه‌سازها است و در چنین شرایطی توقع بیشتری هم نمی‌شود داشت.»

امیری با بیان اینکه نظام بانکی ما بیمار است و آنچه رخ داده بیماری را درمان نمی کند، گفت: «منطق کنترل نقدینگی با وجود همه ابزارهایی که بانک مرکزی پیش برده اجرایی نشده است. این روند هم اثرگذاری درخور و مثبتی نخواهد داشت.»

در ادامه این بررسی‌ها آشتیانی با طرح این پرسش که آیا این سند یک ابزار مفید برای اکوسیستم است یا ابزار کنترلی، از شادکار خواست تا در این باره توضیح دهد.

شادکار ضمن اشاره به برخی از سامانه‌های قبلی بانک مرکزی و انتقاد از رویکرد سامانه‌محور و تبدیل شدن بانک مرکزی و شرکت خدمات به کارخانه سامانه‌سازی، گفت: «بانک مرکزی سامانه‌های بسیاری را ایجاد کرده و تعداد قابل توجهی از آنها هم از بین رفته است. بر همین اساس نباید خیلی نگران تاثیر آن بر اکوسیستم نوآوری بود.»

شادکار درباره‌ هدف بانک مرکزی از پیگیری ریال دیجیتال، ضمن اشاره به اقتصاد دیجیتال و ابهام موجود در فهم بانک مرکزی از آن، به مقدمه‌ این مستند درباره فضای بلاکچین اشاره کرد و گفت در مقدمه این سند چنین نوشته شده است: «توسعه ریال دیجیتال می‌تواند گامی بلند در راستای بهره‌مندی از منافع فناوری زنجیره‌بلوک در حوزه پرداخت باشد.»

او با تاکید دوباره بر اینکه بسیاری از این سامانه‌ها می‌آیند و میروند و نباید آنها را جدی گرفت: «به هر حال بانک مرکزی قصد دارد در حوزه dlt تجربه هایی کند. بانک مرکزی در مسیر تجربه اندوزی است.»

هزار راهکار و مسیری ابهام‌آلود

شادکار با اشاره اینکه در این مستند بحث حریم شخصی هم راه‌های زیادی دارد، گفت: «اگر این موضوع را جدی بگیریم و بانک مرکزی بخواهد آن را به طور جدی اجرایی کند، شاهد عقبگرد خواهیم بود.»

به باور او زمانی چنین اسنادی موفقیت‌آمیز هستند که بر اساس مشارکت و اشتراک گذاری نظرات و تجربیات تمامی ذی‌نفعان و بازیگران فین‌تک و رگ تک و ... تدوین شوند.»

آشتیانی اما در واکنش به اظهار نظر شادکار با تاکید بر اینکه از بانک مرکزی و پژوهشگران بانک مرکزی انتظار متفاوتی می رود. نمی‌توان آزمون و خطا و تجربه اندوزی در چنین حجم و ابعادی را پذیرفت.

«انتظار می‌رفت بانک مرکزی نسبت به این موضوع کاملا شفاف و روشن اظهار نظر کند.» مدیرعامل انجمن بلاکچین با بیان این موضوع گفت: «ما شاهد این هستیم که سند مترقی پرداخت‌یاری امروز دستخوش چالش‌های بسیاری شده. در این روند دور از ذهن نیست که این سند چالش آفرینی گسترده‌ای ایجاد کند.»

امیر جوادی، پژوهشگر اقتصاد پولی نیز در بخش دیگری از این پنل با تاکید بر اینکه به نظر نمی‌رسد تدوینگران این سند، سواد و دانش فنی کافی در این حوزه را داشته باشند، گفت: « این در حالی است که در جریان اجرایی باید این موضوع را پذیرفت که صرفا ورود بانک مرکزی به این حوزه قدمی مثبت است.»

به باور او این سند در همه ابعاد استاندارد و پذیرفته نیست و باید به جریان رقابت توجه ویژه‌ای کرد.

استقلال خطر آفرین بانک مرکزی

ضیا صدر پژوهشگر و بیتکوینر در بخش دیگری از این پنل در پاسخ به این پرسش که آیا سند ریال دیجیتال با این ویژگی‌ها تهدید است یا فرصت، نخست با ویژگی‌های بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: «بر خلاف آنچه تاکید بر استقلال بانک مرکزی دارند، حقیقت این است که بانک مرکزی هرقدر مستقل‌تر باشد تصمیمات خطرناک‌تری خواهد گرفت.»

به گفته او در این روند هر کاری انجام دهیم جز اینکه مساله ما آزادی باشد، به طور قطع باخته‌ایم.

مصطفی امیری، در ادامه این پنل با تاکید بر اینکه بانک مرکزی حداقل جرات انتشار رسمی این سند را ندارد، گفت: «بانک مرکزی تصمیمات خود را در آزمایشگاهی به اندازه 80 میلیون نفر بدون هزینه اجرا می‌کند. در نهایت هم آسیب و چالش متوجه مردم و کسب‌وکارها می‌شود.»

امیری همچنین با ابراز نگرانی نسبت به تمرکز همه ابزارهای پولی در شرکت انفورماتیک، گفت: «برای من جای تعجب است که تمام زیرساخت‌های مالی کشور در شرکت انفورماتیک است. بالاخره نفوذ اتفاق خواهد افتاد و این نگرانی وجود دارد که همه دکمه‌ها در جایی است که می تواند اقتصاد کشور را به گروگان بگیرد.