شما چکاوک هستید یا جغد؟ پاسخ در اختیار ساعت بدنتان است

شما و هر چیز زنده دیگری برده ساعت هستید. نه اعدادی روی ساعت یا موبایل خود، بلکه اربابی قدرتمندتر: ساعت بدن. چرخه خواب/بیداری، دمای بدن، چالاکی ذهنی، حالات، عملکرد ورزشی، اشتها، تمایلات جنسی و تمام فرازونشیب‌های منظمی که ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm) نام دارد. (Circa واژه‌ای لاتین به‌معنای حول و Dian واژه‌ای به‌معنای روز است: «حول یک روز».)

چرخه خواب/بیداری واضح‌ترین ریتم روزانه است و در بخش غالبی از تاریخ، مردم منطقاً تصور می‌کردند نور روز آن را تعیین می‌کند. آزمایشی تاریک در سال ۱۹۳۸ نادرستی این باور را اثبات کرد. «ناتانیل کلایتمن» (Nathaniel Kleitman)، دانشمند خواب دانشگاه شیکاگو و دستیارش، «بروس ریچاردسن» (Bruce Richardson)، ۳۲ روز در تاریکی مطلق غار ماموت در ایالت کنتاکی زندگی کردند تا ببینند بدنشان در غیاب سرنخ‌های بیرونی چه واکنشی خواهد داشت.

یافته آن‌ها این بود که حتی بدون نور روز، بدن آن‌ها از چرخه‌های منظم خواب و افزایش و کاهش دمای بدن پیروی می‌کرد. هرچند چرخه‌ها دقیقاً ۲۴ ساعته نبودند، اما با گذشت زمان به‌تدریج به چیزی بین ۲۴ تا ۲۸ ساعت رسیدند.

ساعت خواب

امروز می‌دانیم که بدن هر انسانی با یک ساعت بیولوژیکی در مغز تنظیم می‌شود؛ ناحیه‌ای کوچک به نام هسته سوپرا کیاسماتیک.

هرچند سرنخ‌هایی بیرونی مانند نور، دما و وعده‌های غذایی نیز روی ریتم شبانه‌روزی تأثیر می‌گذارند؛ این سرنخ‌ها که به نام Zeitgebers (واژه‌ای آلمانی به‌معنی «زمان‌دهنده») شناخته می‌شوند، کمک می‌کنند که در برنامه‌ای تقریباً ۲۴ ساعته و هماهنگ با شب و روز باقی بمانیم.

عامل ریتم شبانه‌روزی چندین ماده شیمیایی است که بدن در یک چرخه روزانه آزاد می‌کند؛ ازجمله آدنوزین و ملاتونین. آدنوزین یک ترکیب خواب‌آور است که در طول روز در مغز انباشته می‌شود و نیاز شما را به خواب افزایش می‌دهد. وقتی می‌خوابید، سطح آدنوزین کاهش می‌یابد و دوباره در روز بعد بالا می‌رود. ملاتونین هورمونی است که غده پینه‌آل با رسیدن شب آن را آزاد می‌کند که به مغز می‌گوید زمان خواب نزدیک است (یا باید باشد).

با اینکه این مکانیسم‌ها در بدن هر انسانی فعال هستند، ساعت هر فرد اندکی متفاوت است. «چکاوک‌ها» در صبح بهترین و شاداب‌ترین حالت خود را دارند؛ زود بیدار می‌شوند و زود نیز می‌خوابند. «جغدها» که دیر بیدار می‌شوند، زمان بیشتری نیاز دارند تا سرحال بیایند، اما شب‌ها تا دیروقت شاداب هستند. ریتم‌های شبانه‌روزی دمای بدن و گرسنگی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.

فهم ریتم بدنتان می‌تواند اثری مثبت روی عملکرد روزانه شما داشته باشد. اکثر افراد در اواخر صبح و اوایل شب بیشترین هشیاری ذهنی را دارند و در ابتدای بعدازظهر، زمانی که آماده خواب بعد از نهار هستند، بیشتر از هر زمان خواب‌آلودند. عملکرد ورزشی بعدازظهر و اوایل شب به اوج می‌رسد. لامپ‌های نورانی در شب ازجمله درخشش تلویزیون و صفحه‌های نمایشگر، زمان‌دهنده‌هایی هستند که بدن را برای بیدار‌ ماندن فریب می‌دهند.